ABD Başkanı'nın Osmanlı haritası

Günümüzde ABD'de Cumhuriyetçi Parti'nin temsil ettiği düşüncelerin fikir babası olarak kabul edilen ve ülkesinin “Kurucu Babalar”ı arasında bulunan Thomas Jefferson'ın sahip olduğu bir harita dikkat çekiyor. Jefferson'ın kendi inşa ettiği ve Virginia Eyaleti'nde bulunan 'Monticello' Malikanesi'ndeki harita eski başkanın çalışma odasında sergilenmekte. Jefferson'ın çalışma masasının yanında duran ahşap stand üzerindeki obje Osmanlı İmparatorluğu'nun o dönemki fiziksel haritası. Jefferson'ın dünya tarihi ve coğrafyasına olan ilgisi bilinmesine karşın müze olan malikanedeki odasında neden özellikle Osmanlı haritasının yer aldığı ise merak uyandırıyor.

KESİN BİLGİ YOK

Döneminin 'Rönesans insanı' kabul edilen ve felsefe, dinler tarihi, filoloji, Anayasa, sanat, kültür, tarih, coğrafya, botanik, zooloji gibi birbirinden farklı alanlarda çığır açıcı fikirleri bulunan Jefferson'ın ilgi alanları söz konusu olduğunda tarihçiler kesin bir sonuca varamıyor. Üzerinde çalıştığı alanlara olan ilgisinin sebebini yalnızca yakın arkadaşı olan ülkenin 2. Başkanı John Adams'a yazdığı mektuplarda paylaşan Jefferson'ın, Osmanlı'yla olan bağlantısı da Türkiye'de tartışma yaratmıştı.

TEPKİ ÇEKEN PAYLAŞIM

Amerikan donanması 2016 yılında, kuruluşunun 241. yıldönümü dolayısıyla resmi X sosyal medya platformu hesabından bir görsel paylaşarak o dönem büyük tepki çekmişti. İlgili paylaşımda Türk bayrağıyla savaşan bahriyelilerin öldürüldüğü görülmekteydi. Söz konusu tablo 1801-1805 yılları arasında ABD ile Osmanlı Devleti'ne bağlı olan Berberi devletleri arasında yaşanan 1. Berberi Savaşı'nı işaret ederken bu savaş Birleşik Devletler'de hem donanmanın kuruluşu hem de ilk savaşı olarak kabul edilmekte.

OSMANLI İLE SAVAŞTI

Bu savaşın kararını alan isim ise Thomas Jefferson. Pulitzer ödüllü yazar Jon Meacham'ın Thomas Jefferson biyografisi eserindeki bilgilere göre Jefferson, başkan seçildikten kısa süre sonra “Berberi sorununu kökten halletmek, ticari gemilerin özgür dolaşımını sağlamak” amacıyla Berberi devletlerine savaş ilan etti. Savaşın gerekçesi ise Osmanlı'nın Trablus Eyaleti'nin paşası olan Karamanlı Yusuf Paşa'nın Jefferson'ın Başkanlık yemini yaptığı gün “Akdeniz'deki ticari gemilerin güvenliği için” ABD hükümetinden 225 bin dolar (Bugünkü değeri yaklaşık 4,5 milyon dolar) talep etmesiydi. Jefferson hükümeti bu talebi reddetmişti.

LİKYA'DAN ETKİLENDİ

Dört yıl süren ve ABD'nin galibiyetiyle sonuçlanan savaş aynı zamanda Birleşik Devletler'in ilk denizaşırı müdahalesi olarak da kabul ediliyor. Meacham'ın kitabında Jefferson hakkında şaşırtıcı bilgiler de bulunuyor. Jefferson'ın Akdeniz ve Anadolu'ya olan ilgisi bununla da sınırlı değil. ABD “13 Koloni” olarak adlandırdığı ve bağımsızlığı için İngiltere'ye savaş açtığı dönemde Jefferson, “ABD Anayasası'nın Babası” olarak bilinen ülkenin 4. Başkanı James Madison ve ilk Hazine Bakanı Alexander Hamilton birlikte Antik Çağ'da Anadolu'da hüküm süren Likya Federatif Şehir Birliği'nin yönetim sistemini detayı şekilde incelediler.

Patara merkezli Likya Devleti'nde kendi yasalarına sahip 15 kent yönetimi bulunmaktaydı. Nüfuslarına göre oy hakları olan kent devletlerinin temsilcileri federal kent olan Patara'daki Likya Birliği Meclis binasında kararlar alırken tüm idari yönetim Cumhuriyetçi değerlere sahipti. Birliği inceleyen Jefferson, Hamilton ve Madison ABD için en uygun idari yönetimin “Likya örneğine uygun federatif bir birlik” olduğuna yazılarında yer verdiler.

JEFFERSON'IN KURAN'I

Thomas Jefferson'ın ayrıca yaklaşık 7 bin kitaptan oluşan özel kütüphanesinde içine çok sayıda notlar aldığı bir Kuran-ı Kerim bulunduğu da biliniyor. “Jefferson'ın Kuran'ı” olarak da bilinen kutsal kitabı eski ABD Başkanı'nın “İslam ülkelerindeki hukuk sisteminin dinden ne kadar etkilendiğini anlamak için” elde ettiği ifade edilmekte. 

emre.ozturk@haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel