Yangınlardan depremlere! Komplo teorisine neden inanırız?

Devletleri ve toplumları etkileyen pek çok olayın komplo teorileriyle açıklanması sıkça rastlanan bir durum. Irak'ın işgaline yol açan "kitle imha silahı" komplosu gibi pek çok uluslararası krizde kitleleri yönlendirmek için büyük hikayelere başvuruluyor. Dünyada Mısır piramitlerini uzaylıların inşa ettiğinden depremlere gizli silahların neden olduğuna kadar pek çok temelsiz anlatı bulunuyor. Öncül Analitik Felsefe Dergisi'nin, "Komplo teorilerini yaymanın arkasındaki farklı psikolojik motivasyonlar" başlıklı online etkinliğinde sosyal psikoloji alanında çalışan Doç. Dr. Sinan Alper ve felsefeci Taner Beyter, Türkiye'den ve dünyadan çarpıcı örneklerle kitleleri etkileyen komplo teorilerini değerlendirdiler. Sunumda Kartalkaya yangınının ardından sosyal medyada bazı ünlü isimlerin yaydığı komplo teorileri de analiz edildi.

SAHTE ELEMENT YALANI

Türkiye'de komplo teorilerinin ciddi bir geçmişi olduğunu belirten Doç. Dr. Sinan Alper şunları söyledi: "Aşı karşıtlığı, bilim karşıtlığı, sahte bilim üzerinden Covid-19 döneminde komplo teorileri çok meşhur oldu. Ama komploların tarihi daha geriye gidiyor. İlginç bir örnek Boğaz'da "contorium elementi" bulunmasıydı. 2000'lerin başında internette bir başlık açılıyor ve deniyor ki; 'Boğaz'ın altında 17 trilyon dolar değerinde contorium elementi var ama dış güçler çıkarmaya izin vermiyor. Aslında öyle bir element yok. Gerilim müziği verilerek bu iddia Youtube'a yükleniyor. Bu konu birden gazete haberi oluyor.' Sinan Alper bazı anket şirketlerinin bu elementi vatandaşlara sorduğunu; yüzde 34'lük bir dilimin de elementin gerçekliğine  inandığının ortaya çıktığını söylüyor.

KOMPLO TEORİSİ NEDİR?

Komplo teorisinin tanımını yapan Doç. Dr. Sinan Alper, "Bir grup insanın gizli bir şekilde geniş halk kitlelerini zarar yönünde etkileyecek; yani onlara zarar verecek ama kendisine yarar sağlayacak plan yürüttüğüne dair bir inanç... Yani bir grup insan bir plan yapıyor, kendilerine yarar sağlıyorlar ve bu gizli bir şekilde yapılıyor. Aslında bu gerçek, bilimsel anlamda bir teori değil. Komplo teorileri her zaman yararsızdır, saçmadır deyip de geçemiyoruz. Çünkü evrimsel işlevi olduğunu iddia eden araştırmacılar da var" dedi.

AYILMAMIZI SAĞLIYOR

İnsanların etrafında komplo teorisi arayarak aslında kendisini dış tehlikelere karşı ayık tuttuğunu belirten Doç. Dr. Sinan Alper şunları söyledi: "Bir grup insan; bunu bir kabile gibi düşünün, diğer kabilenin gizli bir plan yaparak kendilerine zarar vermeye çalıştığına sürekli kafa yorarsa, beklenmeyen bir anda saldırıya uğramazlar. Ama hiç buna ihtimal vermezsek o zaman beni gafil avlayabilir. Komplo teorisinin böyle evrimsel bir işlevi olduğunu söyleyen araştırmalar var. Bazı komploların gerçek olduğunu da görüyoruz. Gerçekten de bir grup insan, plan yapıp bana saldıracak olabilir. Çünkü insanlık tarihi bu olaylarla dolu."

KARTALKAYA PAYLAŞIMLARI 

Şarkıcı Yeşim Salkım'ın Kartalkaya'daki otel yangınıyla ilgili yaptığı "Otel bilerek yakılmış olabilir mi? Kafamda çok acayip sorular var..." şeklindeki paylaşımını örnek veren Alper şu değerlendirmeleri yapıyor: "Yeşim Salkım, pandemi döneminde de birçok komplo teorisini yayan, aşı karşıtlığı yapan bir insan. Çünkü benzer bir akıl yürütme şeklinden gidiyor. Bununla ilgili istatistik modeller de var. Bu modellerden birinde 'bu bir kişilik özelliği olduğu için inanıyor' deniyor. Bir diğerinde ise birinden diğerine zıplayarak giden bir modelden bahsediliyor; yani birine inanıyorsan diğerine de inanıyorsun..."

[email protected]

Kaynak: Web Özel