Yeni belgeler, İngilizler'e karşı derin ittifak

Milli Mücadele’den, Büyük Taarruz’a uzanan süreçte Sovyetler tarafından Büyük Millet Meclisi Hükümete yapılan yardımlara ilişkin yeni arşiv belgeleri gün yüzüne çıkmaya devam ediyor.  Rusya Devlet Sosyo-Siyasi Tarih Arşivleri ile Genelkurmay ATASE arşivlerinden çıkartılan yeni arşiv belgelerine göre, Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Hükümeti, henüz Moskova Dostluk Anlaşması imzalanmadan Ankara hükümetine silah ve para yardım göndermeye başlarken,  Büyük Millet Meclisi hükümeti ise bunun karşılığında Sovyetler'e kömür ile tonlarca buğday yollama kararı aldı. Rus arşiv belgelerinde; Türklerin, İtilaf Devletlerine karşı verdikleri mücadeleyi kaybetmeleri durumunda, Kafkasya’da İngiltere’nin belirleyeceği bir siyasi yapı oluşmasından endişe edildiği,  Türk ve Sovyet tarafları arasında ilk temas teşebbüsünün Mustafa Kemal Paşa’nın Havza’da bulunduğu sırada gerçekleştiği de dikkat çeken kısımları oluşturuyor. 

5 MİLYON ALTIN RUBLE

Trabzon Üniversitesi Tarih Bölümünden Dr. Nurettin Çakıcı'nın ortaya koyduğu Rus arşiv belgelerinde,  16 Mart 1921'de imzalanan “Türkiye Sovyet Rusya Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması” sonrası,  Büyük Millet Meclisini temsilen Bekir Sami Bey ve heyetinin, Sovyet Hükümeti heyetinden mali olarak 8 milyon altın ruble, silah ve cephane olarak ise 250 bin tüfek ve bunlara yetecek kadar mühimmat talep ettiği ancak Sovyet Hükümeti'nin 5 milyon altın ruble vereceklerini beyan ettiği dikkat çekiyor. 

ENVER PAŞA DA DEVREDE

TBMM Hükümeti adına silah, cephane ve mali destek talep edenlerden arasında Enver Paşa’nın da olduğu arşivlerde yer alırken, Enver Paşa'nın Sovyet temsilcileri ile yaptığı görüşmelerde Almanya’ya giderek oradan Milli Mücadele hareketi için silah ve cephane satın alabileceğini dile getirdiği aktarılıyor.

895 MAVZER

Belgelerde, Sovyet Rusya Hükümeti tarafından TBMM hükümetine ilk silah ve cephane sevkiyatının 1920 yılının Eylül ayı sonlarında başladığı, ilk sevkiyatın Tuapse’den Trabzon’a Rüsumat 4 No ve Gazal römorkörü ile yapıldığı bilgisi de bulunuyor. 22 Eylül 1920’den 1920 yılının Ekim ayı başlarına kadar Hayrettin motoru, Yıldız motoru, Turgut motoru, Şükran motoru gibi sivil motorlarla gerçekleştirilen sevkiyatlarda  895 adet alman mavzer, 810 sandık cephane ve kasaturanın Trabzon’a sevk edildiği, 4 Ekim 1920’de Trabzon’a ulaşan Mebruke motoru da 858 adet tüfek 727 sandık mühimmat ve 1.108 adet kasatura getirildiği, 20 Ekim 1920 tarihinde 564 adet mavzer, 494 sandık cephane ve 586 adet kasatura Gazal römorkörü tarafından Tuapse’den Trabzon’a ulaştırıldığı da arşivlerden yansıyan bilgiler arasında. 

YUSUF KEMAL'İN KRİTİK GÖREVİ  

Yeni arşiv belgelerini ortaya çıkartan Traihçi Dr. Çakıcı ise şu saptamalarda bulunuyor. "Toplamı 5 milyon 400 bin altın rubleyi bulan paranın 240 bin altın rublesi Moskova’daki Türk elçiliğinin masrafları ve esir nakliyatında kullanılmak üzere elçiliğe iletilmiştir. Almanya’dan silah ve cephane alınması için BMM Hükümetinin Moskova Ataşemiliteri olan Saffet Bey’e verilmiştir. Geriye kalan 4 milyon altın ruble ise Yusuf Kemal Bey ve beraberindekiler ile Türkiye’ye gönderilmiştir."

ATATÜRK'TEN MDİVANİ'YE TEŞEKKÜR

"İkinci İnönü Muharebesinde mağlup olan Yunan ordusunun geri çekilirken zarar verdiği halkın gereksinimlerine katkıda bulunmak için Sovyet Hükümeti Dışişleri Halk Komiserliği temsilcisi olarak Ankara’da bulunan Budu Mdivani, Hilali-i Ahmer’e 'Sovyet Hükümeti ve halkı adına' 30 bin altın ruble bağış yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa yazdığı mektupta yaptığı bağıştan dolayı Mdivani’ye teşekkür etmiştir."

Öte yandan gün yüzüne çıkartılan arşiv belgelerinde tahıl ürünlerine olan ihtiyaçlarına yönelik Sovyet Rusya'nın Türkiye elçisi Natsarenus'un, Türkiye’den tahıl ürünü temin edebileceklerini merkeze gönderdiği yazıda dile getirdiği, bu kapsamda Yusuf Kemal Bey durumdan haberdar olduktan sonra Rusya’daki açlığın giderilmesine katkı sunmak amacıyla Rusya’ya 60 bin pud tahıl gönderilmesi yönünde karar alındığı bilgileri de dikkat çeken kısımlar arasında yer alıyor. 

mert.inan@haberglobal.com.tr 

Kaynak: Web Özel