Avrupa'nın çöküşü eserlerinde gizli

Bohemya edebiyat geleneği tüm dünyada olduğu gibi Türk okurları tarafından da son yıllarda yeniden keşfediliyor. Tarihsel olarak Vişegrad olarak tanımlanan bölgenin dev yazarları Franz Kafka ya da Stefan Zweig gibi isimlerin arkasında kalan bir kalem ise özellikle dikkat çekiyor. Viyana edebiyat çevreleri tarafından “Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun son büyük yazarı” olarak kabul edilen ve hayatı büyük buhranlarla geçen Joseph Roth. 1881 yılında imparatorluğun Galiçya bölgesinde doğan ve 1939 yılında, 44 yaşında Paris'te hayata gözlerini yuman yazar ve gazeteci Roth'un eserleri Türkiye'de de büyük bir okuyucu kitlesi edinmiş durumda.

EN İYİ ESER OLDU

Joseph Roth'un 1. Dünya Savaşı sonrası Avrupa'daki toplumsal yıkımı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun çöküşünü ve Bolşevik Devrimi'ni halkın, acı içinde parçalanmış hayatlar yaşamak zorunda kalan insanların gözünden anlatması günümüz edebiyat ve sinema çevrelerini büyülüyor. Roth'un günümüzde yeniden keşfi ise Avusturyalı besteci Johann Strauss'un dünyaca ünlü senfonisi 'Radetzky Marşı'ndan esinlenerek aynı isimle yayınladığı romanı sayesinde gerçekleşti. Eser yalnızca Roth'un ülkesinin değil tüm Avrupa'nın yaşadığı katastrofiyi en iyi betimleyen kitapların başında gelmekte.

PARÇALANAN BİR ÜLKE

Tarihe 'Bahtsız yazar' olarak geçen Roth'un yaşamındaki drama henüz doğmadan önce başladı. Roth doğmadan hemen önce babasının evi terk ettiği ve geri dönmediği biliniyor. 1916 yılında Viyana Üniversitesi'nde felsefe ve Alman edebiyatı okuduğu dönemde patlak veren 1. Dünya Savaşı'na gönüllü olarak katılan Roth, Habsburg İmparatorluğu'nun yıkımını gördüğünde büyük bir boşluğa düştü.

NAZİLER EŞİNİ ÖLDÜRDÜ

İmparatorluğun parçalanmasıyla kendisini “yurtsuz” hissetmeye başlayan Roth 1922 yılında Friederike Reichler ile evlendi ancak 1920'lerin sonlarında eşine şizofreni tanısı konmasının ardından kendisi de büyük bir depresyona girdi. Almanya'ya taşınıp gazetecilik yapmaya başlayan Roth 1933 yılında Nazilerin iktidara gelmesiyle birlikte Almanya'yı da terk etmek zorunda kalarak Paris'e yerleşti. Eşinin Naziler tarafından 'Aktion T4' olarak da bilinen ve akıl hastalarının öldürülmesini kapsayan program dahilinde katledilmesiyle Roth'un depresyonu her yıl daha da arttı.

Roth'u bu zor günlerinde yalnız bırakmayan isim ise en yakın arkadaşlarından büyük yazar Stefan Zweig oldu. Zweig sıklıkla maddi yardımda da bulunduğu Roth'a hayata bağlılık dolu mektuplar yazarken Nazi Avrupası'nın sona ereceği ümidini de iki arkadaş kalemlerinde sıklıkla dile getirdiler. 

AKLEN ÇÖKÜŞ

Hayatının son yıllarını alkolizmin pençesinde otel otel gezerek, maddi durumu ve Avrupa'nın geleceği hakkında endişeler taşıyarak geçiren Roth bu ağır koşullara rağmen son dönemine kadar edebiyat yazımına devam etti. Roth'un aklen çöküşü ise kendisi gibi Nazilerin ardından yurtdışına kaçmak zorunda kalan arkadaşı, oyun yazarı Ernst Toller'in New York'da kendini asarak intihar etmesini öğrenmesiyle başladı. İntihar haberini almasından 3 gün sonra, 30 Mayıs 1939 tarihinde hayatını kaybeden Roth'un ölüm sebebi ise akciğer iltihabı olarak kayıtlara geçti.

AVRUPA DRAMASININ YAZARI

Roth'un ilki 1989 yılında sinemaya uyarlanan 'Örümcek Ağı' olmak üzere çok sayıda kitabı film endüstrisinde yankılandı. Joseph Roth'un eserleri arasında dönemin Avrupası'nın en güçlü metaforik betimlemesi kabul edilen 'Hotel Savoy', Rusya'dan Azerbaycan'a ve Avusturya'ya kadar farklı toplumların savaşlarda ne denli büyük kişisel yıkımlar yaşadığını ortaya koyan 'Sonsuz Kaçış' gibi eserleri de bugün tüm kitap severler tarafından büyük bir ilgiyle okunuyor.

emre.ozturk@haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel