Alfabeyle ilgili her şey! Latin harfleri değişmeyecek

Türkçe konuşan ülkelerin 1990'lı yıllardan itibaren üzerinde çalıştığı "Ortak Türkçe Alfabe" nihayet hazır. 34 harften oluşan ortak alfabe 2026'da resmen yürürlüğe girecek. Türk Devletleri Teşkilatı bünyesinde kurulan Türk Akademisi'nin Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de gerçekleştirdiği toplantının ardından yapılan açıklamada ortak alfabe için "Türk halkları arasında karşılıklı anlayış ve işbirliğini teşvik ederken, onların dil mirasını da korumaktadır" denildi. Belirlenen 34 harfin açıklanmasının ardından kamuoyunda mevcut alfabenin değişeceği yönünde bir kanaat oluştu. Özellikle sosyal medyada yeni harflerin nasıl kullanılacağı konusunda tartışmalar yapıldı.

BİZİM ALFABE KALIYOR

Ortak alfabe, Türkçe konuşan bütün ülkelerin alfabesini yeni 34 harfli alfabeyle değiştireceği anlamına gelmiyor. Türkiye Türkçesi alfabesinde 29 harf yer alırken, ortak alfabede bizdekilerden farklı olarak "X", "W", "Q" "Ä", "Ū", "Ñ", "Ǝ" harfleri kendisine yer buldu. 2026 yılına kadar Türk Devletleri Teşkilatı'na üye olan Türkçe konuşan devletler kendi alfabelerini belirlenen 34 harf içerisinden seçerek oluşturacak. Ulusal alfabelerde bu 34 harf dışında başka bir harf olmayacak.

TÜRKİYE ÖNCÜLÜK ETTİ

Türkiye ve Azerbaycan dışında Özbekistan ve Kazakistan da Latin harfli alfabeye geçiş için bir süredir çalışmalar yürütüyor. Türkiye'nin öncülük ettiği ortak alfabe çalışmaları kapsamında geçen yıl Bursa'da 'Türk Dünyası Ortak Alfabe Çalıştayı' düzenlendi. Bu çalıştayda Türk Devletleri Teşkilatı'na sunulmak üzere kararlar alındı. Türk devletlerinden bilim insanlarının, kendi ülkelerinde kullanılan alfabe ve tarihi süreçlere ilişkin bilgi verdiği çalıştayda ortak harflere son hali verildi. Çalıştayda, Türk dünyası ortak alfabesi için TDT bünyesinde "Ortak Alfabe Komisyonu" kurulması kararlaştırmıştı. Atatürk'ün Dil Devrimi sayesinde Latin harfli Türkçe alfabenin temellerini atan Türkiye ile Oğuz Türkçesi'ni yazı dili haline getiren Azerbaycan'ın deneyimleri ortak alfabe çalışmalarında önem kazandı. Türkmen Türkçesi ve Gagavuz Türkçesinin Latin alfabesiyle yazılmaya başlanmasının da ortak alfabe konusunda önemli bir temel teşkil ettiği belirtiliyor. 

ŞİMDİ NE OLACAK?

Ortak 34 harften oluşan alfabe ile ilgili çalışmalar 2026 yılına kadar tamamlanacak. Bu süreçte başta Kazakistan olmak üzere Türkçe konuşan ülkeler alfabelerini yeni harflere uyarlayacak. Bu konuda Kazakistan'ın başlattığı çalışmalar dikkat çekiyor. Kazakistan'ın dil politikasına ilişkin yeni devlet programında Kazak dilinin Latin alfabesi temelinde modernleştirilmesi hedefleniyor. Kazakistan'ın, Türkiye Türklerinin kullandığı 29 harfe ilave olarak yeni kabul edeceği alfabeye 34 harfli ortak Türk alfabesinden “Ä ä”, “Ñ ñ”, “Q q”, “X x”, “W w” harflerini ekleyebileceği belirtiliyor.

İKİNCİL SESLİ ALFABE

Dil bilimciler ortak alfabede Türkiye Türkçesinde bulunmayan ikincil sesli harflere dikkat çekiyor. Ortak alfabedeki üzeri çizgili ve noktalı harfler ikincil seslere işaret ediyor. Bugün son şekli verilen alfabeyle ilgili çalışmalar 1992 yılında başlasa da ikincil seslerin vurgulandığı Latin harfli Türkçe alfabenin geçmişi 1930'lu yıllara kadar uzanıyor. O yıllarda Sovyetler Birliği içindeki Türklerin alfabelerini Latin harflerine geçirmek amacıyla çalışmalar başlatılmıştı. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından da Azerbaycan, Türkmenistan, Gagavuzya, Tataristan, Kiril alfabesinden Latin harflerine geçişi başlatmıştı.

[email protected]

Kaynak: Web Özel