İstanbul'da tsunami: Galata surlarını aşmıştı...

Birleşmiş Milletler'in bilim, kültür ve eğitim kurumu olan UNESCO, Akdeniz çevresinde beklenen muhtemel depremlerin etkileriyle ilgili bir rapor yayınladı. Raporda İstanbul, Marsilya, İskenderiye, ve Cannes kentlerinin Akdeniz'de oluşacak olası bir deprem sonrası en yüksek tsunami riski altında olan şehirler olduğu ifade edildi. Raporda 30 yıl içinde 1 metreden yüksek bir tsunami ihtimalini yüzde yüze yakın olduğunun altı çizildi. 

Japonca "liman dalgası" anlamına gelen tsunami, deniz ya da okyanus tabanlarının çökmesi sonucu deniz yüzeyinde oluşan dalga ile meydana geliyor. Tsunamilerin yüzde 80'i Pasifik Okyanusu'nda olurken Akdeniz havzasında da zaman zaman tsunamiler oluşuyor. Akdeniz'e Çanakkale Boğazı ve Ege Denizi ile bağlanan Marmara'nın ve Marmara'ya kıyısı bulunan İstanbul'un da tsunami sicili oldukça kabarık.

Yapılan araştırmalara göre; Marmara Denizi'nde son 4 bin yılda 100'den fazla tsunami kaydedildi. Görece küçük bir iç deniz olan Marmara'nın ortasında bin metreden derin 3 adet çukur bulunuyor. Depremler bu çukurlarda heyelanlar meydana getirince deniz yüzeyinde tsunami oluşuyor. 

6 METRELİK TSUNAMİ GALATA SURLARINI AŞTI

Tarihte bu tsunamilerin en ünlüsü 14 Eylül 1509'da yaşanan Büyük İstanbul Depremi'nden (Kıyamet-i Suğra (Küçük Kıyamet)) hemen sonra yaşandı. Çeşitli kaynaklar depremin büyüklüğünü 7.2, Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü 8.0 olarak verirken, Yıldız Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Şükrü Ersoy, büyüklüğün 7.7 olduğunu ifade ediyor.

Ersoy "İstanbul'un en sağlam merkezi kesiminde meydana gelen, şimdiki büyüklüğüyle yaklaşık 7.7 diyebileceğimiz, enerji olarak yaklaşık 3 tane Kocaeli depremi büyüklüğünde, çok büyük bir depremdi" diyor. 

Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü ve Japon bilim insanı Kazuki Sawai'nin çalışmalarından derlenen bilgilere göre; 1509 depreminde İstanbul'da 4 ila 10 bin arasında can kaybı yaşandı. (O dönem İstanbul'un nüfusu yaklaşık 160 bin) Ayasofya'nın bir minaresi çökerken Fatih ve Beyazıt Camileri ağır hasar aldı. Çorlu, Edirne gibi civar illerde de can kayıpları yaşanırken depremin günümüzde Mısır'ın başkenti olan Kahire'den bile hissedildiği söyleniyor. 

Yukarıda bahsettiğimiz kayıtlara göre; adalar segmentinde büyük bir fayı kıran depremden sonra 6 metre yüksekliğinde bir tsunami dalgası İstanbul'u vurdu. Kayıtlarda tsunaminin İstanbul'un hatta Galata'nın surlarını bile aştığı ve can kayıplarını arttırdığı ifade ediliyor. 

DENİZ 200 METRE ÇEKİLDİ, ARDINDAN TSUNAMİ GELDİ

Sabah Gazetesi'nden Erhan Afyoncu'nun 2017 yılında kaleme aldığı köşe yazısında verdiği bilgilere göre; 22 Mayıs 1766 yılında 7.1 büyüklüğünde yaşanan İstanbul depremi sonrası da tsunami oluştu. Yaklaşık 4 bin kişinin hayatını kaybettiği sanılan deprem, İstanbul'da; Topkapı Sarayı, Fatih Camii, Yedikule, Eğrikapı, Edirnekapı, şehir surlarında ağır hasar meydana getirdi. Depremin Balkanlar'da da hissedildiği söylenmekte. 

Bir diğer ünlü tsunami ise 10 temmuz 1894 yılında yaşanan ve "Büyük Hareket-i Arz" olarak bilinen İstanbul depreminde yaşandı. İstanbul'da bugüne kadar ölçülen en uzun süreli deprem olma özelliğini taşıyan ve Kandilli'ye göre; 7 büyüklüğündeki deprem şehrin genelinde büyük hasarlara yol açtı.

Romanya'nın başkenti Bükreş ve Girit Adası'ndan bile hissedilen bu depremde deniz sularının önce 50 ila 200 metre çekildiği, sonra tsunami dalgalarının İstanbul kıyılarını vurduğu, kıyıdaki teknelere ve yapılara zarar verdiği tarihsel kaynaklar tarafından belirtiliyor.

Tsunaminin Samatya, Kumkapı ile Haliç kıyılarını vurduğu kaynaklarda yazıyor. Depremde Kariye ve Mihrimah Sultan Camilerinin minareleri yıkılırken, Fener Rum Patrikhanesi'nin de zarar gördüğü biliniyor. Nuruosmaniye Cami'nin ise girişi çöktü. 

17 Ağustos 1999 yılında 7.4 büyüklüğündeki Gölcük depreminden sonra 2.9 metre yüksekliğinde tsunami dalgaları oluştu. Tsunami sonrası Gölcük'te bazı mahalle ve binalar sular altında kalırken, Karamürsel, İzmit ve İstanbul'un bazı ilçelerinde su baskınları görüldü.

BUGÜN İÇİN RİSK VAR MI?

Prof. Dr. Ersoy, olası İstanbul depremi ile ilgili "Bir grup araştırmacıya göre 30 yıl içinde yüzde 65 olasılıkla şiddeti 7'den büyük bir deprem olacak" dedi. Ersoy, olası İstanbul'da tsunami riski hakkında şunları söyledi: 'Marmara kıyılarında tsunami dalgaları olmaz' diyorsa, doğruyu söylemiyor. Bilimsel olarak yanlıştır. Marmara kıyılarında mutlaka tsunami dalgaları oluşabilir."

Kaynaklar: DHA, Kandilli Rasathanesi Deprem Araştırma Enstitüsü, The 1509 Istanbul Earthquake and Subsequent Recovery (Kazuki Sawai), Atlas Dergi, Sabah Gazetesi

Kaynak: Web Özel