Dünya için kötü haber! Bombus arılarının soyu neden tükeniyor?

İlklim değişiklinin dünya üzerindeki etkileri son yıllarda iyice gözle görülür bir hale geldi. Sıcaklıklar artarken bu durum beklenmedik hava olaylarına daha sık yol açmaya başladı. 2020 ve 2021 yıllarında Sibirya ile Amazonlar gibi bölgelerde ve Avustralya, Türkiye, Yunanistan gibi ülkelerde orman yangınları sonucu milyonlarca hektarlık yeşil alan kül oldu. Geçtiğimiz yıl taşarak sel felaketine ve onlarca insanın ölümüne neden olan Almanya'daki Ren nehri bu yıl kuruma riskiyle karşı karşıya. Beklenmedik anda oluşan kasırgalar, mevsim normallerinin çok altında ya da çok üstünde seyreden havalar, eriyen buzullar gibi olaylar iklim değişikliğinin gözle görülür sonuçları olarak kayda geçiyor. 

BOMBUS ARILARI AZALIYOR 

Dünya ikliminin bu denli hızlı değişmesi ekosisteme de zarar veriyor. Besin zincirindeki bazı canlı türlerinin soyu tehlikede. "Tüylü arılar" olarak bilinen Bombus arıları (İngilizce'de bumblebee) bal yapan bir arı türü olup 250'ye yakın alt türü bulunmakta. Ancak değişen iklim Bombus dahil bazı arı türlerinin soyunun tükenmesi adına bir risk.

Londra merkezli bir akademik dergi olan Proceedings of the Royal Society B'de yayımlanan araştırmaya göre, büyük gövdeli arıların soyları azalıyor. Araştırma için ABD'deki Rocky Dağlarında 8 yıl boyunca 20 bin arı yakalanıp gözlendi. Araştırmalar sonunda artan sıcaklıklar ve ani yağışlar sonucu toprakta yuvalanan küçük gövdeli arıların sayısının arttığı ve büyük gövdeli arılar ile yabani bal peteği kovanlarının sayısının azaldığı ortaya çıktı. Bu durum "kaskad etkisi" (bir türün yok olması ile diğer türlerin de etkilenmesi) yaratarak diğer canlı türlerinin yok olmasına yol açabilir. 

Yüksek sıcaklığa dayanamayan Bombus arılarının soyları gittikçe tükeniyor. Ayrıca yaşam için gerekli soğukluğa sahip olmak için daha yüksek bölgelere ya da soğuk enlemlere göç ediyorlar. Bu yerlerde de genellikle tarım yapılamıyor. Artan sıcaklıklar nedeniyle de bu yüzyılın sonunda arı türlerinin üçte birinin yok olacağı ön görülüyor.

ARILARIN YOK OLMASI BESİN ZİNCİRİNİ TEHLİKEYE SOKUYOR

Bal arıları, bal yaparken çiçeklerin polenlerini de başka bölgelere taşıyor. Bu taşıma sonucu biyolojideki "tozlaşma" gerçekleşiyor ve çiçekler yeni yerlerde üreyerek çoğalıyor. Bu olay da dünya üzerindeki besin zinciri devamlılığı için önemli. BM'ye göre, dünyada yaygın olarak tüketilen 115 gıda ürününün (kiraz, kakao, kahve, vb.) yüzde 75'i böceklerin, özellikle arıların tozlaşmasına bağlı.

Güllaç neden sadece ramazan ayında yeniyor? 'Osmanlı döneminde...'Yaşam

Bombus arıları, yabani çiçekli bitkilerin ve tarımsal ürünlerin önemli tozlayıcılarıdır. Diğer arılardan daha soğuk havalarda ve daha düşük ışık seviyelerinde uçabilirler. Bu da onları özellikle yüksek rakımlarda ve daha kuzey enlemlerde tarım için olmazsa olmazı. 

Çiçeği çenesiyle yakalayan arı, çiçekteki poleni çıkarmak için kanat kaslarını titreştirdiği “vızıltı tozlaşması” adı verilen bir davranış sergiliyor. Bir dizi kır çiçeği ve domates, biber ve kızılcık gibi mahsuller de dahil olmak üzere birçok bitki, vızıltı tozlaşmasından yararlanıyor. Ayrıca otçul hayvanlar için tozlaşma hayati önemde. Bu yüzden Bombus arılarının yok olması, uzun vadede insanlar da dahil olmak üzere birçok türün soyunu tehlikeye sokabilir. Uzmanlar şu ana kadar dünya üzerinde 6 arı türünden 1’inin yok olduğunu ortaya koydu.

TÜRKİYE'DE DE DURUM FARKLI DEĞİL 

Türkiye'de de durum farklı değil. Son yıllarda kuraklık ve artan orman yangınları ile boğuşan ülkemizde arı nüfusu da gitgide azalıyor. Bal arılarının önemli ölçüde azalması, tarımı ve bitki çeşitliliğini etkileyen önemli faktörlerden biri iken, arı yetiştiriciliği de tehlike altında. Türkiye’de en fazla bal üretiminin yapıldığı Ordu’da, geçtiğimiz yıl bazı arıcıların arılarında yüzde 50 oranında kayıplar yaşanmıştı.

Ordu Arı Yetiştiricileri Birliği Başkanı Akın Çiftçi, “2021 yılında bal üretiminin yüzde 45 oranında düşük olması, arıcıların yeterli düzeyde arılara besleme yapamaması ve çok fazla polen gelmemesi arı ölümlerinin olacağının habercisiydi” dedi. Çiftçi, bazı bölgelerde yüzde 50, bazılarında ise yüzde 25 oranında arı ölümleri olduğunu söyledi. 

Ardahan Arı Yetiştiricileri Birliği Başkanı İlhan Evliyaoğlu ise kuraklık yüzünden arı ölümleri yaşandığını söyledi. Evliyaoğlu "Arıların geleceği iklimsel şartları da göz önünde bulundurursak tehlike altında" derken kuraklık nedeniyle arıların polen toplayamadığını ifade etti. Verimliliğin düştüğünü söyleyen Evliyaoğlu "3 günde üretilen bal 50 gramı geçmiyor" dedi. 

Kaynaklar: The Guardian, Xerses Society, İHA 

Kaynak: Web Özel