Çocuklar zekalarını anneden mi yoksa babadan mı alıyor? Genler önemli rol oynuyor ama...

Bilim dünyası çok uzun zamandır "Zeka anneden mi yoksa babadan mı gelir" sorusunun cevabının peşinde. Araştırmalar henüz zekanın nasıl tanımlandığına ve tam olarak nelerden oluştuğuna dair net bir cevap bulabilmiş değil. İnsanın düşünme, akıl yürütme, nesnel gerçekleri algılama, kavrama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tümü zeka olarak kabul edilse de hala zekanın tam bir tanımı yapılamamakta.

IQ (intelligence quotient-zeka katsayısı) testi, zeka seviyesinin belirlenmesi için genel olarak geçerli bir ölçüm sağlıyor. Ancak bu test bile, zekanızı annenizden mi, babanızdan mı, hatta her ikisinden mi miras aldığınız konusunda net bir şey söylemiyor. Bir araştırmaya göre, IQ testi sonucunuzun sadece yarısı genetiğinizle açıklanabiliyor. Kalan yüzde 50 ise kişisel koşullar ile alakalı.

BİR DÖNEM ZEKANIN ANNEDEN GELDİĞİ KABUL EDİLİYORDU AMA...

Daha önce yayımlanan bir bilimsel tez, zeka ile ilişkili genlerin esas olarak X kromozomunda bulunduğunu savunuyordu. Kromozom, canlılarda kalıtımı sağlayan genetik birimlere deniyor. İnsanlarda 46 kromozom bulunuyor. Ancak bunlardan sadece ikisi (X ve Y) cinsiyeti oluşturuyor. Dişiler iki X kromozomuna (XX) sahipken, erkeklerde ise bir X ve bir Y kromozomu (XY) bulunuyor. Anne çocuğuna bir X kromozomu verirken, babanın sperm hücresinde X kromozomu bulunması çocuğun kız olmasını, Y kromozomu olması ise erkek olmasını sağlıyor.

Daha önce yapılan araştırma, kadınların zeka genlerini çocuklarına aktarma olasılığının daha yüksek olduğunu öne sürüyordu. Araştırma, zekanın X kromozomu üzerinden taşındığını ve kadınlarda bunlardan iki (XX), erkeklerde ise sadece bir (XY) tane bulunduğunu belirtiyordu. Kısaca, çalışma belirli koşullarda zekanın anneden çocuğa yüzde 100 geçme olasılığının çok daha yüksek olduğunu savunuyordu.

Araştırmacılar, zeka ile ilişkili genlerin X kromozomu üzerinde biriktiğinden şüpheleniyorlardı. Çünkü X kromozomu aynı zamanda, zihinsel engellere yol açan genler de içeriyor.

'Eyvah çocuğum bir zorba!' | Akran zorbalığı yapan çocuklara nasıl yaklaşmalı?Sağlık

1271 ADET GEN VARYANTI ETKİ EDİYOR 

Çinli araştırmacılar 2014 yılında yürüttükleri bir çalışmada, insan genlerinin yalnızca yüzde 3,4'ünü içermesine rağmen, IQ'yu etkileyen genlerin yaklaşık yüzde 16'sının X kromozomunda bulunduğunu ileri sürdüler. Çinli bilim insanlarının bulduğu şey, kısaca zekayı etkileyen genlerin tamamının X kromozomu üzerinden gelmediği idi. Bu da zekanın tamamen anneden geldiği savını çürütüyor. Buna karşılık hala zekanın nereden geldiği belirsizliğini koruyor.

Minnesota Üniversitesi'nden James J. Lee liderliğindeki ekip tarafından 2018'de yapılan kapsamlı bir çalışma ise, zekanın hangi genlerden geldiği ile ilgili heyecan verici bilgiler sunuyor. Bir milyondan fazla deneğin gen analizine dayanan araştırma sonucunda ekip, zeka ve eğitim başarısına etki eden 1271 genetik varyasyonu keşfetmeyi başardı. Diğer bir deyişle, araştırma zekadan büyük ölçüde sorumlu olan tek gen diye bir şey olmadığını ortaya çıkardı. Aslında, tanımlanan 1271 gen varyantının da IQ üzerinde çok az etkisi var. Araştırma ekibi, bu gen varyantlarının esas olarak anneden mi yoksa babadan mı miras alındığını belirleyemedi.

Kirlenmek gerçekten güzel mi? 'Aman dur, yapma, dokunma, elleme...'Sağlık

ÇEVRESEL FAKTÖRLER DE ÖNEMLİ

Bu genetik gen varyantları zeka olarak bilinen şeyi oluşturmak için doğumdan itibaren çeşitli şekillerde birlikte çalışıyor. Sadece kalıtım dünyasının parçaları değil, ayrıca onlara etki eden çevresel faktörler de zekanın oluşmasında önemli pay sahibi. Yani zeka herhangi bir kişiden doğrudan gelmiyor. Katman katman oluşan bir süreç sonucu ortaya çıkıyor.

Çevre ve yetiştirilme tarzı da zekanın gelişmesinde belirleyici bir rol oynuyor. Almanya'nın Bonn şehrinde bulunan İnsan Genetiği Enstitüsü Direktörü ve Genetik Tıp Profesörü Markus Nöthen, "Tabii ki zeka seviyesinden yalnızca genetik sorumlu değil. Çevre büyük bir rol oynar. Bununla birlikte, genetik ve çevresel etkiler muhtemelen çok iç içe geçmiş durumda" diye açıklıyor.

Almanya'da bulunan Erlangen Üniversitesi'nden Andre Reis de "Belirli becerileri geliştirmek için yetenek tek başına yeterli değil, aynı zamanda teşvik edici bir ortama da ihtiyaç var" diyerek bunu doğruluyor.

Kaynaklar: Die Welt, The Independent, Forbes

Yapay zeka ödevleri nasıl yapıyor? Tespit edilmesi imkansız...Teknoloji

Kaynak: Web Özel