Ayrı kabin, pedagog, makyaj yasağı... | Çocuk oyuncuların hakları neler?

Türkiye'de çocuk oyuncuların çalışma koşulları dönem dönem gündeme gelen bir mesele. Örneğin, 2016 yılında o dönem Oyuncular Sendikası eski Genel Başkanı Meltem Cumbul'un rol aldığı diziye küçük bir bebeğin dahil edileceğini duyunca seti bırakması günlerce konuşulmuştu.

Söz konusu çocuk oyuncu olunca da akıllara şöyle sorular geliyor: 

📌Çocuklar olumsuz deneyimleri sebebiyle ileride ebeveynlerine dava açabilirler mi?

📌Sette çocukların ruhsal ve fiziksel sağlıkları nasıl korunuyor?

📌Çocuk oyuncuları koruyacak bir yasa var mı?

📌Çocuk oyuncunun bulunduğu sette pedagog da bulundurmak zorunlu mu?

YÖNETMELİK BEKLENİYOR

Öncelikle bu konuda atılan resmi adımlara değinelim. Oyuncular Sendikası'nın web sitesine göre, çocuk oyuncuların çalışma koşulları ve hakları için 2015 yılında İş Kanunu'nda bir düzenleme yapıldı ancak çalışma koşullarının detaylarını belirleyecek yönetmelik hala çıkarılmadı.

İş Kanunu’nun "Çalıştırma yaşı ve çocukları çalıştırma yasağı" başlıklı 71. maddesinde, “Sanatsal ve kültürel faaliyetlerde çalışan çocukların çalışma koşulları 6 ay içinde çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir” ibaresi açıkça yazıyor. Ancak üzerinden 8 yıl geçmesine rağmen bahsi geçen yönetmelik hala çıkarılmadı.

YÖNETMELİK YÜRÜRLÜĞE GİRİNCE NE OLACAK?

Yönetmelik yürürlüğe girdiği takdirde çocuğun yaşına ve gelişimine uygun çalışma süreleri, dinlenme, oyun ve çalışma alanları kanun ile garanti altına alınmış olacak. Çocuklara kapalı mekanlarda ayrı bir oda, açık mekanlarda ise çalışma koşullarına uygun olarak kabin tahsis edilecek. Olumsuz olarak etkilenecekleri düşünülen sahnelerde çocuklar ortamdan uzaklaştırılacak. Çocuklar sigara dumanına maruz kalmayacak, yetişkinlerle aynı yerde soyunmayacak. 10 yaş altı çocuklara rol gereği de olsa hiçbir şekilde makyaj yapılamayacak. Yasanın geçmesi durumunda, her sette bir de pedagog yer alması zorunlu tutulacak.

Avukat Beste Göksu, 71. maddeye ilişkin 23 Nisan 2015'te Resmi Gazete'de yayınlanan kanun değişikliğinde kabul edilenleri ise şöyle açıklıyor:

“14  yaşını doldurmamış çocuklar, okullarının devamına engel olmayacak sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde yazılı sözleşme yapmak ve her bir faaliyet için ayrı izin almak şartıyla çalıştırılabilirler.

Zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve örgün eğitime devam etmeyen çocukların çalışma saatleri günde 7 ve haftada 35 saatten; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde 5 ve haftada 30 saatten fazla olamaz. Bu süre, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için günde 8 ve haftada 40 saate kadar artırılabilir."

Sinemada gündem uzunluk: 'Sekiz saat dizi izliyorsunuz!'Kültür Sanat

PRATİKTE NASIL?

Oyuncular Sendikası Genel Koordinatörü Yeşim Girgin ise, 2011 yılında başlattıkları
“Bu Sette Çocuk Var” kampanyası sonucunda çocuk oyuncuların sigortalı çalıştırılmasını sağladıklarını söylüyor. Çocukların yetişkinlerin bile katlanamadığı set çalışma koşullarına maruz kalabildiklerini söyleyen Girgin, çocukların eğitimlerinin aksayabildiğine de işaret ediyor.

'KANUNLARDA NET BİR DÜZENLEME YOK'

Avukat Göksu, çocuk oyuncular ve hakları konusunda tam anlamıyla çocukları koruyan düzenlemeler olmadığını dile getiriyor. Göksu, “Ailesi çocuk adına yapım şirketi ile bir sözleşme imzalıyor ve çocuğun rızası var mı yok mu bakılmıyor” diyor ve devam ediyor:

“Çalışma Bakanlığı tarafından çocuk oyuncuların çalışma saatleri, koşulları ve ücretleri konusunda bir düzenleme yapılmış olmasına rağmen, bu oyuncuların uğradığı maddi veya manevi zararlarda kimin sorumlu tutulacağı ya da kime karşı dava açılabileceği hususlarında kanunlarımızda net bir düzenleme yok.”

Göksu, çocuk oyuncuların reşit olduktan sonra, uğradıkları zararlardan dolayı ailelerine veya yapım şirketine karşı dava açabileceği görüşünde olduğunu belirtiyor.

Zengin aileler çocuklarına nasıl davranmalı? 'Parlak, yetenekli, sorunlu...'Yaşam

 ŞİDDET SAHNELERİ VARSA...

Çocuk Oyuncu Koçu Gamze Dar, sete gelen çocuğun ebeveynine ilk olarak çocuğun uykusunu alıp almadığını ve yemek yiyip yemediğini sorduğunu belirtiyor. Dar, "Çocuk oyuncu koçları ağlama sahnelerini çocuğun gerçekliğine iz bırakmadan yapabilmeli" demekte.

Senaryo gereği şiddet mağduru bir çocuğu canlandıracak oyuncuya mutlaka gerçek bir temas olmayacağını anlattığını belirten Dar, “Bir mizansen varsa önceden bunu komik bulduracak şekilde aktarırım. Karşında oynayacak oyuncuyla prova ederiz ve eğlenceye çeviririz” ifadelerini kullanıyor.

sibel.gulersoyler@haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel