Netanyahu’nun ısrarına Biden müdahalesi | ABD'nin İsrail mesajı ne anlama geliyor?

İsrail'de Başbakan Benjamin Netanyahu öncülüğündeki aşırı sağcı koalisyon hükümetine yönelik kitlesel protestoların büyümesinin ardından, Netanyahu tartışmalı yargı düzenlemesini ertelediğini duyurdu. Kararda ABD Başkanı Joe Biden büyük rol oynuyor demek yanlış olmaz.

Bu karara gitmeden önce Netanyahu yargı düzenlemesini eleştirdiği ve protestoları desteklediği gerekçesiyle Savunma Bakanı Yoav Gallant'ı görevden almış ve Netanyahu'ya ABD Başkanı Joe Biden'dan “demokrasi uyarısı” gelmişti. Biden yönetimi açıklamasında, “İsrail'in Orta Doğu'daki tek demokratik yönetim olarak” ülkenin itibarını tehlikeye attığını dile getirdi. Biden'ın açıklamasından iki saat sonra da Netanyahu tartışmalı yargı düzenlemesini ertelediklerini duyurdu.

İsrail'de yaklaşık 3 aydır süren geniş çaplı protestolar ciddi bir krize dönüşmek üzere. Halk tartışmalı yargı düzenlemesine tepki göstermek için haftalardır sokaklarda. Ülke, tarihindeki en büyük kitlesel protestoları ve grevleri yaşıyor. Nedeni ise Netenyahu'nun tartışmalı yargı düzenlemesi... 

Başbakan, İsrail yargısını yeniden yapılandırmak istiyor ama Netanyahu'nun bu talebine tepki çok büyük. Çünkü yargı düzenlemesi tartışmalı reformlar içeriyor. Düzenlemenin hayata geçmesiyle Yüksek Mahkeme'nin yetkileri sınırlandırılacak, hakimlerin seçiminde yargının etkisi azalacak, yargının gücü yasama ve yürütmenin lehine sınırlandırılabilecek, İsraillileri öldüren Filistinlilere idam cezası verilebilecek.

Amerikan medyasında yer alan haberlere göre, Netanyahu ekibi ile yapılan görüşme bir hayli gergin geçti. Clinton yönetimi döneminden beri İsrail'le köklü ilişkileri bulunan ABD'nin İsrail Büyükelçisi Thomas R. Nides, hafta sonu tüm mesaisini ekibi ve Biden arasındaki mesajları ileterek geçirdi. Beyaz Saray'ın Orta Doğu işlerinden sorumlu ismi Brett McGurk da bu süreçte İsrail'in Washington Büyükelçisi Michael Herzog ile ciddi görüşmeler gerçekleştirdi.

ABD ile İsrail arasındaki ilişkilerin yakınlığı malum...Özellikle eski başkan Trump döneminde deyim yerindeyse “altın çağını” yaşayan ABD-İsrail ilişkilerinde ne oldu da Biden, Netanyahu yönetimini uyarmak istedi? Çünkü ABD, İsrail'in Filistin topraklarındaki işgalin önünü iyiden iyiye açan yerleşim kararlarında ve Filistinli sivillerin İsrail askerleri tarafından öldürüldüğü olaylarda sessiz kalmayı tercih ediyor. Şimdi tartışmalı yargı reformunu İsrail meclisi Knesset'ten geçirmeyi ve kendi gücünü arttırmayı hedeflediği dönemde Netanyahu'ya bu uyarının gelmesi "ABD-İsrail ilişkilerinde neler yaşanıyor" sorusunu akıllara getiriyor. Biden'ın çıkışı doğrudan bir “demokrasi uyarısı” olarak yorumlanabilir mi, yoksa uyarıyla başka bir mesaj mı veriliyor?

Bilgi Üniversitesi Emeritus Öğretim Üyesi ve siyasal bilgiler profesörü Adil İlter Turan, Biden yönetiminin dünyayla ilişkilerini şekillendirmede “ortak değerler” kavramını ön plana çıkardığını anımsatıyor ve “Amerikan dış politikasında özellikle AB ile yakınlaşmak ve Çin ile Rusya'ya karşı bir cephe oluşturmak için de ortak değerler kavramı üzerinde duruluyor. Tabii ortak değerlerin ön plana çıkarılması her zaman Amerikan hükümetinin bu kavrama uygun hareket edeceği anlamına gelmiyor” demekte.

İsrail-ABD ilişkileri bu çerçevede değerlendirildiğinde aslında Biden'ın böyle bir mesajının normal olduğunu ancak ABD-İsrail ilişkilerinin sadece ortak değerler üzerine bina edilmediğini aktaran Turan, ABD'nin Orta Doğu'daki varlığını sürdürme planlarının İsrail'le işbirliği üzerine inşa edildiğinin bilindiğini vurguluyor.

ABD'nin işbirliği yaptığı ülkelerin kendi içlerindeki meselelerle bölünerek ve bu iç işlerine fazla kaynak ayırarak dış konuda ihmalkar davranmasını arzulamadığının altını çizen Turan, sözlerine şöyle devam ediyor:

“İsrail'in içten bölünmesi ve dolayısıyla dış aktör olarak etkisizleşmesi ABD'nin pek de arzuladığı bir durum değil. O bakımdan ABD, Netanyahu'yu uyarırken 'Siz iç bölünmeye gidecek ve iç çatışmaları şiddetlendirecek bir siyaset izliyorsunuz ve bu bizi memnun etmiyor. Bu iç çatışmanın altında yatan da sizin demokratik değerleri ihlal etmenizdir' diyerek, demokrasi argümanını Netanyahu'yu ikna etmek için kullanmak istemekte.”

İsrail idamı tartışıyor | Hangi ülkeler ölüm cezası uyguluyor?Dünya

Turan, mevcut durumda Çin'in arabuluculuğuyla Suudi Arabistan ile İran'ın bir uzlaşma çizgisine gelmiş göründüğüne işaret ederek, ABD'nin böyle bir arzusu olmamasına rağmen bunun Çin'in gayretleriyle gerçekleştiğini aktarıyor. Turan, “Bu çerçevede ABD'nin belki İsrail'le ilişkilerini daha fazla sarsmamaya eğilmesi beklenebilir. Bunun da mümkün olabilmesi için İsrail'in kendi içerisinde büyük gerilimlere sebep olan politika izlememesi lazım.”

sidal.utkucu@haberglobal.com.tr 

Kaynak: Web Özel