Çin ve Japonya'nın Ukrayna hesabı ne? '2015'ten bu yana tansiyon...'

Eren Sakarya - Sıdal Utkucu / Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in Moskova'da Putin'le görüştüğü gün, Japonya Başbakanı Fumio Kişida da sürpriz bir ziyaret yaparak Kiev'e gitti ve Ukraynalı mevkidaşı Zelenski ile bir araya geldi. Kişida daha sonra Buça'yı da ziyaret etti. Japonya Asya'da yer alsa da Batı ile yakın ilişkilere sahip. Aynı zamanda G7 ülkeleri arasında savaştan sonra Ukrayna'yı ziyaret etmeyen tek ülkeydi. Peki Kişida'nın ziyaretinin zamanlaması bir tesadüf mü, yoksa bir mesaj mı? Mesaj ise kime ve neden?

Xi'nin Moskova'ya yapacağı ziyaret günler öncesinden biliniyordu. Fakat Kişida'nın Kiev ziyareti, Japon liderin Hindistan gezisi sonrasında Tokyo'ya değil de Kiev'e geçmesiyle uluslararası kamuoyunda büyük bir şaşkınlık yarattı. Ziyaretin Xi'nin Moskova ziyaretiyle aynı güne denk gelişini, Japonya'nın, Rusya-Ukrayna savaşında Batı'ya destek vermesi olarak yorumlamak tabii mümkün. Ancak bu adımın birçok farklı açısı mevcut. Bahse konu gelişmeyi, Çin-Japonya ve Japonya-Rusya ilişkileri üzerinden de ele almak önemli.

ÇİN'LE BÖLGESEL MÜCADELE

Eski Tokyo Büyükelçisi Dr. Ahmet Bülent Meriç, Kişida'nın bu ziyaretiyle Ukrayna'ya kuvvetli bir destek verdiğine işaret ederek, "Bu ziyareti mutlaka Çin-Rusya görüşmesiyle senkronize etmişlerdir. Japon diplomasisi böyle şeyler yapar genelde" demekte. Meriç, Çin'le Japonya'nın başta toprak olmak üzere ciddi sorunları olduğunu dile getirerek, “İki ülke, deniz ve hava savunma bildirim alanlarının sınırlandırılması, Güney Çin Denizi'nde deniz alanlarının Çin tarafından genişletilmesi sorunu ve Tayvan gibi sayısı giderek artan problemlerle karşı karşıya” demekte. Meriç, ancak en önemli problemin sistem sorunu olduğunu vurgulayarak, “Çin ve Japonya değişik sistemleri savunan kamplarda yer alıyor” değerlendirmesini yapıyor.

Asya-Pasifik alanında da çalışmalar yürüten Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi (ANKASAM) Başkanı Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol da iki ülke arasındaki ilişkilerde sistemsel farklılıklara dikkat çekiyor. Erol, Japonya'nın günümüzdeki tek kutuplu sistemi eleştirmediğini belirterek, “Çin ise sosyalist bir anlayışa sahip ve tek kutuplu dünyayı eleştirmekte” ifadelerine yer veriyor. Diğer yandan iki devletin de dünyanın en önemli ekonomik güçleri arasında yer aldığını aktaran Seyfettin Erol, sözlerini şöyle sürdürüyor:

“Asya-Pasifik’te 2015'ten bu yana tansiyon gittikçe yükselmekte ve Japonya ile Çin askeri kapasitelerini arttırmakta. Tabi ekonomik rekabet de bölgedeki askeri tansiyonun artması nedeniyle daha sert bir özellik kazanabilmekte. Ayrıca iki devletin üzerinde uzlaşamadığı Senkaku/Diaoyu Adaları sorunu mevcut. Bir diğer konu da Tayvan.”

Bülent Meriç ise önümüzdeki ay Hiroşima'da Kişida'nın ev sahipliğinde yapılacak G7 zirvesine vurgu yapıyor. Meriç, “Dolayısıyla ABD, Japonya'ya 'Git Ukrayna'ya destek ver' demiş de olabilir” değerlendirmesini yapıyor.

Erol ise bu bağlamda, Japonya'nın ABD’nin bölgedeki siyasi, ekonomik ve askeri varlığına imkân tanırken, Çin'in bundan rahatsızlık duyduğuna dikkat çekiyor. Erol, Çin'le Japonya arasındaki en önemli ortak noktanın ise Ukrayna olduğuna işaret ediyor ve ekliyor: “Zira devletler Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü desteklemekte.”

Rusya nükleer anlaşmayı neden askıya aldı? Zamanlama dikkat çekiyor...Dünya

'2015'TEN BU YANA TANSİYON'

Bülent Meriç, mevcut durumda Kişida'nın Ukrayna'ya destek bakımından, Çin'in Rusya'ya desteğinden çok daha ileri bir pozisyonda olduğunun altını çiziyor. Japonya'nın geçen ay Rusya'yı saldırgan olarak tanımladığını anımsatan Meriç, Japonya'nın Rusya'ya karşı yaptırım rejimine katıldığını da belirtiyor. “Bu sefer 2014'e göre daha kuvvetli katıldı ki bunu kuzeyde Rusya'yla diyaloğunu kesme pahasına yapıyor” diyerek, değerlendirmesine şu şekilde devam ediyor:

“Japonya'nın kuzeyinde Kuril Adaları sorunu var. Başbakan Abe döneminde bu adaların Rusya'dan Japonya'ya iadesi için ciddi müzakereler yapılıyordu. Japonya bunları bir köşeye iterek, ABD çizgisinde bir yaptırım rejimine katıldı.”

Mehmet Seyfettin Erol da bu noktada Japonya ile Rusya'nın İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kalıcı bir barış anlaşması imzalamadığına dikkat çekerek, iki ülkenin resmi olarak hala savaşta olduğunu aktarıyor.

Öte yandan Rusya'nın batı sınırlarında Ukrayna’yla savaşırken, doğuda askeri varlığını arttırdığını söyleyen Erol, değerlendirmesini şu sözlerle sürdürüyor:

“Bu konjonktürde Japonya’nın Ukrayna’ya düzenlediği ziyaret, kritik bir mesaj taşımakta. Japonya, doğuda askeri varlığını arttıran Rusya’nın, Ukrayna’daki savaş üzerinden zayıflatılmasını istemekte. Ayrıca Japonya Şubat'ta Ukrayna’ya 5,5 milyar dolarlık bir yardım yapacağını açıklamıştı. Bu noktada savaş devam ederken Tokyo yönetimi, Pekin ile Moskova arasında sürdürülen bağlara karşılık Kiev’le olan ilişkilerini derinleştirmekte.”

eren.sakarya@haberglobal.com.tr 

sidal.utkucu@haber.global.com.tr 

Kaynak: Web Özel