Türkiye'de lityum üretiliyor mu? 'Milli Muharip Uçak için pil...'

İklim değişikliği sebebiyle karbon ayak izini küçültmek isteyen birçok ülke fosil yakıt kullanılan otomobilleri yasaklayarak sadece elektrikli araçlara izin vermeyi planlıyor. Elektrikli otomobillerin yaygınlaşması ile bu otomobillerin ana güç kaynağı konumundaki lityum iyon piller önem kazanıyor.

Yapımında lityum madeninin kullanıldığı bu piller, uzun ömürlü ve az bakım gerektirdiği için tercih ediliyor. Sadece binek otomobiller için de değil, insanlı ve insansız tüm kara, hava ve deniz araçlarında lityum iyon pilleri kullanımı artıyor. 

Nadir metallerden olan lityum doğada saf olarak bulunmuyor. Maden Tektik ve Arama Genel Müdürlüğü raporuna göre Türkiye'de ekonomik değere sahip lityum rezervi yok. Tuz Gölü'nde lityuma rastlanılsa da bunun işlenecek düzeyde olmadığı belirtiliyor. 

TÜRKİYE'DE LİTYUM ÜRETİMİ 

Lityum üzerine çalışmalarda bulunmuş olan Dr. Abdullah Turan, lityumun normalde farklı kaynaklardan elde edilebildiğini ifade ediyor. Turan "Burada kaynağın (mineral cevheri veya tuzlu göller) içeriğindeki lityum konsantrasyonun, hem teknik hem de özellikle işletme maliyeti açısından anlamlı düzeyde olması gerekiyor" diyor.

Bilim insanı, çıkarılması arzu edilen cevher tenörünün (metal miktarının toplam kütleye oranı), 'evet buradan cevher çıkarıp işletmek karlı', dedirtecek düzeyde olması gerektiğini vurguluyor.

Nadir metal rezervlerinin çoğuna sahip olan Çin, 2010 yılından itibaren bu ürünlerin dışarıya ihracatını sınırlamıştı. Dr. Turan bunun üzerine diğer ülkelerde atık elektronik ve metalik ürünlerden nadir elementlerin geri kazanımı üzerine ciddi çalışmalar başladığını, ülkemizde de bor atıkları üzerine bir çalışma yapıldığını ifade ediyor.

Türkiye'de bolca bulunan bor madeninden lityum üretildiğini belirten bilim insanı "Aslında ülkemizde bor da, tam bu sebepten ötürü büyük bir nimet" diyor. Turhan, Türkiye'de sadece cevher miktarının fazla olmadığını, cevherdeki bor oranının da çok yüksek olduğunu söyleyerek sözlerini şöyle sürdürüyor:

"Lityum konusuna dönersek, ülkemizde bu anlamda işletilebilir bir maden rezervi yok maalesef. Ancak, yakın zamanda ETİ Maden, bor atıklarından lityumu kazanmak üzere bir çalışma başlattı. Yani, bor cevheri çıkarılıyor, tesislerinde (Eskişehir'in Seyitgazi ilçesinde bulunan tesisler) işlenerek rafine bor ürünleri (borik asit vb.) üretiliyor. Bu işlem sonunda elde edilen atık, lityum elde edilmesi için ayrıca işleniyor"

MİLLİ MUHARİP UÇAĞA YERLİ LİTYUM İYON PİL 

Ülkemizde lityumdan üretilecek lityum iyon batarya yapımı üzerine önemli yatırımlar da bulunuyor. Bu yatırımlardan biri de Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın yüzde 98 hissesine sahip olduğu ASPİLSAN. ASPİLSAN Enerji Genel Müdürü Ferhat Özsoy, şirketin 1981 yılında kurulduğunu; Türk Silahlı Kuvvetlerinin ihtiyacına göre, kara, hava ve denizde kullanılan cihazlar tarafından kullanılan pil ve bataryalar ürettiklerini belirtiyor. 

Özsoy, şirketin Kayseri'de lityum iyon pil üretim tesislerinin bulunduğunu ifade ediyor. İş insanı, tesisler için "Pil ve batarya üretimi için gerekli olan her türlü altyapının (makine üretimi, ham madde üretimi gibi) ülke kaynaklarından azami istifade ile yerli ve milli olarak yapılmasını sağlayacak bir yeterliliğe de sahiptir" diyor. 

Elektrikli araçlar için batarya üretmeyi hedeflediklerini belirten Özsoy "İkinci faz yatırımı prizmatik tipte pil üretimi hedefliyoruz" diyor. "Çok geniş bir kullanım alanı için üretilecek bu piller sadece araç değil birçok platformda kullanılacak" diyen Özsoy, önceliklerinin iş makinelerinin, telekom bataryalarının, hafif araçların ve toplu taşıma için kullanılan otobüslerin enerji depolama sistemlerinde kullanılacak pillerin, yerli olarak üretilmesi olduğunu söylüyor.

Özsoy halihazırda savunma sanayi için pil ürettiklerini belirtiyor. Özsoy'un verdiği bilgiye göre TUSAŞ’ın ürettiği genel maksat helikopteri Gökbey, eğitim uçağı Hürkuş, ve insansız hava aracı Anka'da da ASPİLSAN Enerji bataryaları kullanılmakta. Ayrıca TUSAŞ'ın Milli Muharip Uçak (MMU) projesi ile milli jet motorlu yakın hava destek uçağı Hürjet ve milli ağır sınıf taaruz helikopteri ATAK-2 projelerinde de ASPİLSAN üretimi lityum iyon bataryalar kullanılacak. 

Özsoy yerli otomobil TOGG için şu an bir üretimin söz konusu olmadığını belirtirken, "Ancak ülkemizin çok önemli bir yatırımı olan bu otomobile pil vermek bizim de amacımız" diyor. 

Kaynak: Web Özel