Neredeyse sınırsız ve temiz enerji... Füzyon reaktörleri geliyor!

Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, Batılı ülkeler tarafından Rusya'ya yaptırımlar uygulanmasına neden oldu. Birçok ülke Rusya'dan petrol ürünleri almayı durdururken Rusya da Avrupa'ya giden doğalgaza kısıtlama getirdi. Bu durum enerji fiyatlarının yükselmesine yol açtı.

Ülkelerin yeni enerji kaynağı arayışlarını uzun süredir yürüttüğü malum. Bilim insanları, hükümetler ve şirketler, çevreyi çok kirletmeden güç sağlayabilecek potansiyel bir enerji kaynağı olan füzyon santrallerine yatırım yapıyorlar.

ABD, Çin, Hindistan, Güney Kore, Japonya Avrupa Birliği ülkeleri ve Rusya'dan oluşan ülkeler ortak bir şekilde günümüzde Fransa'nın güneyinde ITER adı verilen deneysel bir füzyon santrali inşa ediyorlar. Bu santral istenildiği gibi çalışırsa, birçok yere füzyon santrali inşa edilmesinin önü açılabilir. Böylece dünya sınırsıza yakın ve temiz bir enerji kaynağına kavuşabilir. İngiltere de dünyadaki ilk ticari füzyon santralini inşa etmeyi planlıyor. 

FÜZYON REAKSİYONU NEDİR? FİSYONDAN FARKI NEDİR?

Nükleer füzyon, güneşe ve yıldızlara güç veren sürece deniyor. Bu, günümüzün nükleer santrallerinde kullanılan nükleer fisyon işleminin tam tersi. Nükleer santraller ve atom bombalarının çalışma mantığı olan fisyonda atomların parçalara ayrılmasıyla, nükleer patlama sonrası gördüğümüz enerji ortaya çıkıyor.

Füzyonda ise, yeni bir çekirdek oluşturmak için iki atom çekirdeği birleştiriliyor. Atomların birleşmesi sonucu ortaya muazzam bir enerji açığa çıkıyor. Bu enerji, nükleer santraller ya da atom patlamaları ile elde edilen enerjinin kat be kat fazlası. Füzyon reaksiyonu, sıvılardan, katılardan veya gazlardan farklı olan plazma adı verilen bir madde halinde gerçekleşiyor.

Nükleer santrallerdeki fisyon reaksiyonunun kontrollü bir şekilde yapılması gerekiyor. Reaksiyonun kontrolden çıkma ve nükleer bir felakete yol açma ihtimali her zaman mevcut. Çernobil ve Fukuşima'da gerçekleşen nükleer felaketler bu durumun en önemli örneklerinden. Füzyon santralleri ise nükleer santrallerden daha temiz ve güvenli. Füzyon reaksiyonu istenildiği zaman durdurulabiliyor. Bu yüzden bilim insanları tarafından füzyon santralleri, nükleer santrallere göre çok daha risksiz kabul ediliyor.

Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör de denilen ITER'in bilim başkanı Tim Luce "Füzyon ayrıca fisyondan çok daha az radyoaktif atık bırakıyor ve geride bıraktığı atıklar suda çözünmüyor. Bu yüzden içme sularına ya da besin zincirine karışmaz" diyor.

'MİNİ GÜNEŞ YARATILIYOR'

ITER reaktörü Fransa'nın güneyinde inşa ediliyor. Bu reaktörde 'tokamak' adı verilen ve reaktörün kalbi olarak ifade edilen kısım da yapılıyor. Tokamak, şekil olarak ortası delik dev bir yuvarlak çöreğe benziyor. Çekirdekler bu korumalı manyetik aletin içinde çarpıştırılarak burada mini bir güneş yaratılıyor.

Dünya'ya en yakın yıldız olan Güneş'te ise sürekli olarak füzyon reaksiyonu gerçekleşiyor. Güneş'te bulunan atom çekirdekleri, normalde onları ayrı tutacak olan manyetik itmenin üstesinden gelmek için yeterince yüksek sıcaklıklarda çarpışıyorlar. Çarpışma sonucu kaynaşan çekirdekler güneş enerjisi olarak tanımladığımız ve yeryüzünü de ısıtan enerjiyi ortaya çıkarıyor. Tim Luce, füzyon reaktörleri ile her yerde bir Güneş yaratılabileceğini söylüyor. 

SAVAŞA RAĞMEN RUSYA VE ÇİN DE DAHİL

Şu anda ortada Ukrayna Savaşı'nın yarattığı bir kriz olsa da Batılı ülkeler ile Rusya ve Çin, ITER projesinde beraber çalışıyorlar. Her ülke, reaktörün bazı parçalarını üretmekten sorumlu. Ülkelerde üretilen parçalar daha sonra Fransa'daki şantiye alanına getirilerek birleştiriliyor. Ukrayna Savaşı'nın çıkması ile Rusya'da üretilen parçaların tedariki konusunda engeller çıkacağı endişeleri vardı. Ancak ITER kapsamındaki çalışmalar yaptırımların dışında bırakıldı. Tim Luce "Yaptırımların dışındayız ama yine de bazı kurumları buna ikna etmek kolay olmuyor" diyerek, işlerin savaşın başlamasıyla yavaşladığını söylüyor. 

Öte yandan İngiltere de kendi füzyon santralini inşa etmeye hazırlanıyor. Dünyanın ilk ticari nükleer füzyon reaktörü olmaya aday santralin yeri olarak eski bir elektrik santrali seçildi. Deney amaçlı inşa edilen ITER'in aksine, İngiltere bu santrali ülkenin enerji şebekesine elektrik sağlamak için inşa ettiğini açıkladı. Santralden üretilen elektrik enerjisinin 2040 yılında şebekeye verilmesi planlanıyor. Çalışma Bakanı Jacob Rees-Mogg, "On yıllar boyunca kendimizi füzyon biliminde öncüler olarak belirledik" diyerek, füzyon reaktörü inşasında kararlı olduklarını açıklıyor. 

 Kaynak: CBS NEWS, BBC

Kaynak: Web Özel