Geleceği tehdit altında iki ürün: Ketçap ve salça

Birçok ülkenin mutfağında yaygın olarak kullanılan ketçap, küresel ısınmanın domates üretiminde doğuracağı olumsuz etkilerle yüzleşmek zorunda kalabilir.

Ketçap, büyük çoğunlukla ABD Kaliforniya, İtalya ve Çin'de üretilen işlenmiş domateslerden üretiliyor ve bu bölgelerin gelecek yıllarda küresel ısınmanın tehditlerini daha yakından hissedeceği öngörülüyor. Bu nedenle gelecekte ketçabı görece zor bulacağımızı ve daha pahalıya satın alacağımızı düşünmek yanlış olmaz.

MODELLER HAZIRLANDI, EN KÖTÜ SENARYO SAPTANDI

Artan hava sıcaklıkları sebzelerin üretiminde büyük engeller doğuruyor. Danimarka Aarhus Üniversitesi'nden bir grup araştırmacı, artan hava sıcaklıklarıyla ilgili matematiksel modeller hazırlayarak, iklim değişikliğinin domates üretimini nasıl etkileyeceğine dair öngörüler saptadı.

Ekibin araştırması kısa süre önce Nature Food dergisinde yayımlandı. Araştırmada iki çeşit domates yetiştiriciliği olduğuna dikkat çekildi. Domateslerin bir kısmı taze tüketim için kontrol altına alınabilen çevrelerde üretiliyor. Bir kısmı da ketçap veya salça üretiminde işlenmek üzere ve arazi şartları doğrultusunda endüstriyel dönüşüm için üretiliyor.

Araştırma ekibinin lideri Dr. Davide Cammarano, “Domatesin işlenmesi önemli, çünkü bu işlenmiş domatesler salça, domates sosu, ketçap ve domatesten elde edilen diğer ürünlerin üretiminde kullanılıyor.” dedi. İklim değişikliğinin etkilerinin ciddi boyutlara ulaştığını aktaran Cammarano, “Özellikle bu çalışmada incelediğimiz domates türleri açısından durum ciddi.” şeklinde konuştu.

Cammarano, gelecekte üretimden kâr edilmesini sürdürebilmek amacıyla daha çok suya ihtiyaç duyulacağına işaret ederek, “Çünkü bu çalışmada ele aldığımız bölgelerin bir kısmı gelecekte tarımda suya daha az ulaşabilecek.” dedi.

DOMATES HASADI YARIYA İNEBİLİR

Dünyada her yıl 180 milyon tona yakın domates yetiştiriliyor. Bunların üçte ikisi ABD, Çin ve İtalya'da üretiliyor. Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) geçtiğimiz yıl fosil yakıt kullanımı ve emisyonlar hakkında beş küresel ısınma senaryosu hazırladı. Araştırmaya göre; domates üretimi 2050 yılına kadar yüzde 6 oranında düşebilir. Fakat 2050-2100 yıllarına dair öngörüler, hazırlanan modellere göre değişiyor. En kötü senaryoya göre 2100 yılına kadar domates üretimi yarıya inebilir.

Dünyanın en büyük üç domates yetiştiricisi ülkesinin, yani İtalya, Çin ve ABD'nin küresel üretimin yüzde 65'ini elinde tuttuğunun altını çizen Cammarano, “En kötü senaryoda domates üretimi yapılan bölgelerdeki sıcaklık yükselişinin 1980-2009 yıllarındaki genel hatta göre 2040-2069 arasında 2,6 santigrat derece ve 2070-2099 arasında da 5 santigrat derece yükseldiğini öngördük” diye konuştu.

YÜZDE 50 AZALABİLİR

Cammarano ile ekibinin bu şartlar altında hazırladığı bilgisayar modelleri, işlenmek üzere yetiştirilen domatesin hasadının küresel çapta yıllık 14 milyon tondan yedi milyon tona düşebileceğini öngördü.

Araştırma, yüksek sıcaklıkların bitkilerin büyümesini hızlandırdığı, bunun da meyve gelişimi için kısa sürelerle ve verimde düşüşlerle sonuçlandığını ortaya koydu.

“Bu sıcaklık eşiğinin üzerinde ise olgunlaşma sürecinde bir yükseliş söz konusu olur ve bu da alınan mahsulü olumsuz etkiler” ifadelerine yer verilen araştırmaya göre; işlenmek için üretilen domatesin üretimi için uygun ortamı muhafaza edebilecek bölgeler Çin'de bulunuyor; Kaliforniya ve İtalya ise çevresel değişikliklerden olumsuz etkilenecek.

Cammarano ayrıca, araştırmalarının daha düşük ısınma seviyelerinin bile ana domates üretim bölgelerinin değişmesi için yeterli olduğunu gösterdiğini söyledi ve ekledi:

“İklim değişikliklerine uyum sağlamak üretimi arttırabilir ve bu çalışma da domates üretiminde ve tedarik zincirlerinde muhtemel iklim değişikliklerinin göz önünde bulundurulması gerektiğini gözler önüne serdi.”

ALTERNATİFLERİ NELER?

Sadece Birleşik Krallık'ta günde bir kez ketçap kullanan kişi sayısı 2,6 milyon. İngiliz yemek eleştirmeni Tomé Morrissy-Swan, gelecekte yaşanması muhtemel ketçap kıtlığından ötürü ketçabın alternatiflerinin ne olabileceğini yazdı. 18. yüzyılda mantardan ketçap yapıldığını hatırlatan Tomé Morrissy-Swan, soyadan da ketçap yapılabileceğini belirtti. Ayrıca Filipinlerde muz ketçabının yaygın olarak kullanıldığını aktaran Swan, karabiberin de ketçap yapmak için bir alternatif olabileceğini kaydetti.

*Bu yazıdaki bilgilerin neredeyse tamamı The Telegraph'ta Joe Pinkstone imzasıyla yayımlanan "Ketchup at risk from climate change" başlıklı haberden edinilmiştir.