Yalan habere ceza... Kim, ne yapıyor?

Sosyal medya ile birlikte herkes yayıncı oldu. Elinde bir akıllı telefon olan doğru veya yanlış bilgi üretebilir ürettiği bilgiyi yayabilir aynı zamanda bu bilginin ne kadar ilgi görüp görmediğini de ölçebilir.

İşi bilgi üretmek olmayan akademisyen, gazeteci vb. kişilerin haricindekilerin de sosyal medya üzerinde bilgi paylaşmasının olumlu olduğu kadar olumsuz sonuçları da var. Üretilen yalan haberlerin ciddi sonuçları olabilir.

Peki bir insan neden yalan haber üretir? Dezenformasyonla mücadele alanında çalışmalar yapan stratejist Claire Wardle’a göre eksik bilgi içeren veya dezenformasyon amacı güden haberlerin yedi farklı tipi var. Bunlar eğlence, yanlış yönlendirme, sahte kaynak, tamamen uydurma, yanlış bağlam kurma, hatalı bilgi içerme ve manipüle etme.

KARŞILAŞTIRMALI ÇALIŞMA

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan dün KKTC dönüşünde "Medya ve sosyal medyada yer alan yalan haberlerle ilgili ciddi cezai müeyyide öngören bir yasa çalışmanız var mı?" sorusu üzerine, “Bu konuda da yaptığımız bir çalışma var. Uluslararası alanda özellikle bu yalan teröründe ne tür adımlar atılıyor, ne tür düzenlemeler, ne tür müeyyideler getiriliyor, karşılaştırmalı bir çalışma yaptık. Ekim ayından itibaren bununla ilgili de Meclis'te bir çalışma yürütülecek” ifadelerini kullandı.

Peki ülkeler yalan haberle nasıl mücadele ediyor? Hangi haberin yalan hangisinin yanlış yönlendirici olduğunun ayrımına nasıl varılıyor?

Örneğin Bahreyn’de kamu düzenini bozucu yalan haberleri yayımlayanlar tutuklanabiliyor. Brezilya da yalan haberi yaymak sebebiyle ceza davası açılması için 20 kanun teklifi verilmiş durumda. Brezilya'da yalan habere karşı cezalar 400 dolar para cezasından sekiz yıl hapse kadar uzanabilecek.

İLGİLİ HABER

Sosyal medyada çok büyük bir değişim kapımızda

SADECE POLİTİKACILARA CEZA

Şili 2019 yılında yalan haber yayan politikacıları cezalandırmak üzerine bir kanun çıkardı ama kanunun nasıl uygulanacağı konusunda hala bir belirsizlik var.

Çin dünyanın en sıkı yalan haber kanunlarını uyguluyor. 2016’da ‘ekonomik ve sosyal düzeni bozucu dedikoduları çıkarmak’ suç sayıldı. 2017 yılında sosyal medya şirketlerinden sadece ‘kayıtlı’ olan medya şirketinin haberlerinin paylaşılmasına izin vermeleri istendi.

5 BİNİN ÜZERİNDE TAKİPÇİ 'ŞİRKET' SAYILIYOR

Mısır 5 binin üzerinde takipçisi olan Facebook veya Twitter sayfalarını bir ‘medya şirketi’ olarak tanıyor. Haliyle bu hesapların sahipleri medya şirketleri gibi kanunlara tabi oluyorlar. Yalan haber yayımlayan 5 bin takipçinin üzerindeki hesaplar cezaya çarptırılıyor veya bloke ediliyor. Yalan habere karşı bu tip hesaplar 14 bin dolara kadar para cezasına çarptırılabiliyor.

Fransa da geçen 2018 yılındaki seçimler öncesinde devlete çok geniş yetkiler veren bir kanun çıkarmıştı. Kanuna göre seçimlerden üç ay önce yalan haber üreten internet sitesinin haberi kaldırılabiliyor veya sitenin tamamına erişim engeli getirilebiliyor.

ALMANYA SERT UYGULUYOR

Almanya ülkesindeki ırkçı saldırılar sebebiyle sosyal medyadaki yalan haberlerde nefret söylemi üzerine odaklanmış durumda. Eğer illegal olduğu düşünülen bir içerik 24 saat içerisinde kaldırılmazsa 50 milyon euroya varan para cezası kesilebiliyor. 2018 yılında çıkan kanun çok sert bir biçimde uygulandığı için gevşemesi gerektiğini düşünenler de var.

Endonezya Enformasyon Bakanlığı’nda 70 kişi sosyal medyayı günlük olarak tarayarak sakıncalı olduklarını düşündükleri içerikler hakkında yetkililere haber veriyor. 2018 yılının kasım ayında henüz hukuki altyapısı tam olarak oluşmamış olsa da 12 kişi yalan haber yaydıkları gerekçesiyle en az dört yıl hapis cezası ile yargılanmışlardı.

Danimarka 2019 seçimlerine yabancıların müdahalesinden korktuğu için Polis istihbarat servisi ve dış istihbarat birimlerinin medya ile daha yakın çalışmasını sağladı.

İsrail dezenformasyon ile mücadele etmek için kimin verdiği belli olmayan ilanların internet sitelerinde yayımlanmasını yasakladı. İtalya 2018 seçimleri öncesinde vatandaşların dezenformasyon yapıldığını düşündükleri içerikleri şikayet etmesinin kanallarını açmıştı.

Pek çok ülkede yalan habere caydırıcı cezalar getirilmesinin doğru olduğu yorumları yapılırken kanunun uygulaması konusunda tartışmalar yaşanabiliyor.

Kaynaklar: First Draft News, Poynter Institute, AA

Kaynak: Web Özel