Kehanet kitabı Irk Bitig!

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın geçen ay katıldığı bir canlı yayında söz ettiği "I Ching - Değişimler Kitabı" adlı binlerce yıllık Çin klasiği, kitap severler arasında merak konusu olmaya devam ediyor. Ünlü psikanalist Carl Gustav Jung'un Avrupa'da tanınmasını sağladığı kitap, Çince "Yi Jing" olarak ifade ediliyor. Fidan'ın "Dikkatle; kavga ederek okuyorum" dediği I Ching, "sezgiye dayanan bir kehanet kitabı" olarak biliniyor. Ancak kehanetle kastedilen bir tür falcılık değil. Matematiksel bir kurgusu olan I Ching, karşılaşılabilecek olaylara, neden sonuç ilişkileri çerçevesinde değil, Batı'da 20. yüzyılda kabul görmeyen başlayan "bağlantısallık" anlayışıyla karşılık vermeyi öngörüyor. Bu nedenle I Ching yöntemleri, Sadece Çin'de değil bütün dünyada liderler açısından dikkat çekici bulunuyor.

TÜRKÇE KEHANET KİTABI

Fidan'ın "başucu kitabım" dediği I Ching'e ilgi devam ederken, Çin bilgeliği kitabı ile büyük benzerlikler taşıyan başka bir kitap gündeme geldi. Okan Üniversitesi'nden Kültür Antropoloğu İlker Çayla "Irk Bitig" adlı Türkçe bir kehanet kitabının I Ching ile benzer bir yapıda olduğunu söyledi. Söz konusu kitap İngiliz arkeolog Aurel Stein tarafından 1907'de Çin'in Dunhuang yakınlarında bulunan 'Bin Buda Mağaraları'nda keşfedilmişti. Halen British Library'nin kataloğunda yer alan kitap, bilinen "tek tam eski Türkçe el yazması" olduğu için Türk tarihi açısından çok büyük önem taşıyor.

SEZGİ VE BİLGELİK

Tarihçiler "ırk" sözcüğünün "kehanet", "fal" ya da "tahmin" gibi anlamlara geldiğini söylüyor. "Bitig" ise kitap anlamına geliyor. Irk Bitig, günümüz Türkçesine "Kehanet Kitabı" olarak çevriliyor. Ancak Irk Bitig de tıpkı I Ching gibi tarihçiler ve felsefeciler tarafından basit bir fal kitabı olarak görülmüyor. İki kitap da kehaneti "sezgilere dayanan bir bilgelik" olarak ele alıyor. Bir kısmı Göktürk harfleri ile yazılan kitap daha sonra Çince devam ediyor. Çince bölümlerde Budist metinler yer alıyor. Dil bilimciler kitabın çeviri olmadığı, ilk yazımının Türkçe olduğu konusunda hem fikir.

KEHANETLER NASIL ÇIKTI?

Irk Bitig ve I Ching'in yapısıyla bilgi veren İlker Çayla, toplumların neden kehanete ihtiyaç duyduğu üzerinde durmak gerektiğini söyledi. Yaşamın tehlikelerle dolu olduğunu fark eden insanların tanrının iradesine sığınmak istediğini vurgulayan Çayla şu bilgileri verdi: "İnsanlar sadece tanrının iradesine uygun şekilde, onun kurduğu düzende yaşadıklarında güvende olacaklarına inanmışlardı. Birçok kültürde insanlar kendi tanrılarının iradesini öğrenmek için çeşitli kehanet yöntemleri geliştirdiler. Eski zamanlarda insanların zihninde rastlantı diye bir kavram yoktu."

KEHANETTE YÖNTEMLER

Kehanetlerin genelde dört teknikle yapıldığını belirten Çayla şunları söyledi: "Birincisi kura denilen yöntemdir. İkincisi ise alametlerin yorumlanması. Onun ardından şekillerin okunması, en son da spontane kehanetler geliyor. Irk Bitig, kura denilen kehanet yöntemini uyguluyor. Bu yöntem çubuk, kart, zar çekme yoluyla bilinç dışının ürettiği rastgele dizilimlerin yorumlanmasına dayanıyor. Tarot, I Ching gibi sistemler, bu derin ve gizemli pratiğe uzanıyor."

MODERN DÜNYADA İLGİ VAR

Çayla'ya göre hem Irk Bitig'in hem de I Ching'in modern dünyada ilgi görmesinin sebebi de bilinç dışının ürettiği rastgele dizilimleri yorumlayan yapısından kaynaklanıyor. Jung ve onun izinden giden felsefecilerin söz konusu metinlerin bu yapısının farkına vardığını belirten Çayla, devlet yöneticilerinin, siyasetçilerin de bu sebeple I Ching metinlerine ilgi duyduğunu söyledi.

PSİKANALİZE İLHAM OLDU

Çayla Irk Bitig ve I Ching'deki prensiplerle ilgili şu bilgileri verdi: "Kehanetler insanlara olayların neden-sonuç ilişkisini değil, olayların birlikte anlamlılığını gösteriyor. Bu her olayın kendi başına değerlendirilmesini içeriyor. Temelinde yatan prensip eşzamanlılık ilkesidir. Yaşamlarımızdaki paralellikler, insanların bilmediği ve nedensellikle açıklanamayacak bir durumdan kaynaklanır. İşte bu yüzden Jung bu öğretisine eşzamanlılık adını verdi."

[email protected]

Kaynak: Web Özel