Batı kaos peşinde! İran'da kazan kaynıyor

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin cenazesinin ardından dünya, ülkedeki siyasi dengelere odaklandı. 50 gün içinde yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandığa gidecek olan İran'da; dini lider Ali Hamaney'in ilerleyen yaşı nedeniyle yakın gelecekte yeni dini otoritenin kim olacağı da tartışma konusu. Siyasi kulislerde sertlik yanlılarının temsilcisi Reisi ile Hamaney arasında gerginlik olduğu, kendisinden sonra yerine oğlu Mücteba Hamaney'i geçirmek isteyen Ali Hamaney'in elinin, Reisi'nin ölümüyle güçlendiği konuşuluyor. Diğer yandan ekonomik kriz ve siyasi baskılardan bunalan halkın tepkisinin sokaklara taşabileceği; Batı'da bazı merkezlerin de bu yönde planları olduğu belirtiliyor.

VELAYET-İ FAKİH SİSTEMİ

İran'daki yönetim yapısıyla ilgili bilgi veren Marmara Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden Prof. Dr. Alaeddin Yalçınkaya anayasal sistem açısından son sözü söyleme hakkının "Velayet-i Fakih" Ali Hamaney'de olduğunu belirterek şunları söyledi: "Bu durum Humeyni'den beri böyle. Ordu, güvenlik, ekonominin yüzde 90'ı Hamaney'in kontrolünde. Humeyni Devrimi'nden bu yana, İran'ın resmi söylemi İsrail'i yok etmek; İsrail'in resmi söylemi de İran'ı yok etmektir. Ancak geçen süre zarfında birbirlerine fiske bile vurmamışlardır. Son savaş tiyatrosu da buna dahildir. Dolayısıyla İran'ın siyasi geleceği açısından çok ciddi bir değişiklik beklemiyorum."

MOLLALAR ZAYIFLATTI

İran'ın askeri ve ekonomik açıdan zayıf düştüğünü belirten Yalçınkaya "İran füzelere çok fazla yatırım yaptı ama diğer konuları ihmal etti. Oysa Tahran Üniversitesi bu konularda dinamiktir. Molla rejimi bu dinamiği boğdu" dedi.

Reisi'nin öldüğü kazayla ilgili şüphelere dikkat çeken Yalçınkaya şunları söyledi: "İsrail bu olayın ardından hemen tepki verdi; 'bizim parmağımız yok' dedi. Normalde bu konularda açıklama için birkaç gün beklenir. Hemen böyle bir açıklama yapılması dikkat çekici. İsrail elbette bir sabotaj yapsa bunu açıklamaz. Ama sinyalle, uyduyla helikopterin sinyalizasyon sistemine müdahale olduysa bunun ortaya çıkması da mümkün değildir."

GÖZLER HAMANEY'DE

İran'la ilgili yakın zamanda bir güç kırılması beklendiğini belirten İstanbul Esenyurt Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü'nden Prof. Dr. Sait Yılmaz ise bundan sonraki süreçte yaşanacak olasılıkları şöyle değerlendirdi: "İran'da iki kanat var. Biri sertlik yanlıları ki; ölen Cumhurbaşkanı Reisi bu kanadın en bilinen isimlerinden biriydi. Diğer taraftan Ali Hamaney daha pragmatik, daha reformcu ve daha Batı'ya yakın bir isim olarak biliniyor. Hamaney Batı ile yapılan nükleer anlaşmanın mimarıydı; bu konuda çok da eleştirildi."

OĞLUNA MI BIRAKACAK?

"İran'daki kavganın nedeni Hamaney'in yerini oğluna bırakmak istemesiydi. Her ne kadar Reisi'nin ölümüyle ilgili İsrail'e atıf yapılsa da, daha çok bu işten kazanan Hamaney olacak gibi görünüyor. İran'ın Ortadoğu'daki adımları daha ılımlı hale getirilebilir. Hamaney içerideki tepkileri dindirecek adımlar da atabilir. Bu da Batı ile olan ilişkileri normalleştirebilir."

DERİN EKONOMİK KRİZ

İran'da büyük bir ekonomik, sosyal ve askeri kriz olduğunu belirten Yılmaz, "Ekonomik olarak o kadar kötü durumdalar ki; Tahran'da elektrik yok, yemeklik yağ bile kullanılmış olarak satılıyor. Halkın durumu iyi değil. 1979'dan beri İran halkı sürekli ayaklanıyor. Ayaklanmalara sürekli yeni halk kesimleri de katılıyor. Rejimi, devrimi yapan mollalar ve çarşı dışında destekleyen kesim kalmadı. Bir toplumsal ayaklanma yakın. Zaten Batı da bunun üzerinde bir proje olarak çalışıyor. Hamaney bu anlamda halkı anlayabilecek biri" dedi. 

ertan.altan@haberglobal.com.tr 

Kaynak: Web Özel