Krizin yayılma ihtimali yüksek

Yemen'deki Husiler Asya ve Akdeniz'i bağlayan en kısa nokta olan Kızıldeniz girişindeki silahlı tehdidiyle bir anda dünya ticaret ve enerji gündeminin baş sırasına oturdu. Küresel ticaretin yüzde 12'sinin gerçekleştiği Süveyş Kanalı ile birlikte Arap dünyası ve Akdeniz büyük bir krizle karşı karşıya. ABD öncülüğünde kurulan uluslararası koalisyon savaş seçeneğini de değerlendiriyor. Enerji politikaları alanında yaptığı çalışmalarla tanınan Necdet Pamir'e Kızıldeniz krizinin kapsamını ve Türkiye'ye etkilerini sorduk. Pamir'e göre krizin yayılma ihtimali, çözülme ihtimalinden çok daha yüksek.

*Kriz Türkiye'yi nasıl etkileyecek?

Petrolün ve doğalgazın fiyatlandırılması çok sayıda etkene bağlı. En önemli faktörlerin başında jeopolitik faktör geliyor. Körfez'e yakın bir coğrafya olduğu için İsrail-Hamas çatışması özelinde bölgeye yayılması, İran'a sıçraması ihtimali var. Türkiye'ye yansımasını değerlendirirken de Türkiye'nin enerji profilini temel almamız gerekiyor. Türkiye, tükettiği enerjinin yüzde 28,6'sını petrolle karşılıyor. Doğalgazın payı ise yüzde 27,4. Böyle baktığımız zaman petrol ve doğalgazın yüzde 56'lık bir payı olduğunu görüyoruz.

*Enerji fiyatları artacak mı?

Şöyle ki; Türkiye tükettiği doğalgazın yüzde 99.9'unu, tükettiği petrolün de yüzde 92'sini ithal eden bir ülke konumunda. Olay şu anda Hürmüz Boğazı, oradan Badül Mendep Boğazı ve Kızıldeniz ve devamında Süveyş Kanalı'nda gerçekleşiyor. Şimdi böyle bir denklem içerisinde Türkiye'nin en önemli kırılganlığı, enerjide dışa bağımlılığı. 2022 yılında ortalama Brent petrol varil başına yıllık ortalama olarak 101 dolardı. Türkiye'nin enerji faturası 96,6 milyar dolar olmuştu. Bu sürdürülebilir bir şey değil. Türkiye'nin başında Demokles'in kılıcı gibi sallanıyor.

*Kriz enerji ve mal transferini ne ölçüde etkileyecek?

Ortadoğu coğrafyası dünyanın bilinen petrol rezervlerinin yüzde 50'sini barındırıyor. Doğalgaz için de dünyanın kaynaklarının yüzde 39'unu barındırıyor. Bunun ağırlıklı bir kısmının Asya piyasalarına yönlendiği bir coğrafyadan bahsediyoruz. Günde 6,8 milyon varil civarında petrol ve ürün ise Bab ül Mendep Boğazı'ndan geçip Kızıldeniz'e giriyor. Husiler ABD'yi ve müttefiklerini tehdit ediyorlar. Sadece petrol değil diğer malları taşıyan gemileri de durduruyorlar. Bu durum navlun maliyetlerini artırıyor.

*Krizin ilk etkisi pahalılık mı olacak?

Petrol bir gün gelmez, iki gün gelmez. Fiyatların yükselmesi söz konusu. Bu durum yayıldıkça, 100 doların üstüne çıkma riski var. Bu özellikle Türkiye gibi ülkeleri olumsuz etkiliyor. Petrolün girdi olduğu ürünleri düşünün; gözlük çerçevesinden tutun bilgisayarlara kadar. Kalp kapaçıklarından asprine kadar binlerce ürünün girdisi var. Sadece enerji kaynağı olarak düşünmeyelim.

*Krizin bölgesel savaşa dönüşme ihtimali var mı?

Bölgesel bir savaşa dönüşme ihtimali var. Belki de ABD, bunu planlı yapıyor diye düşünmek gerekiyor. Yangına benzin dökerek bölgeye giriyorlar. Bu durum İran'a doğru da yayılabilir. Batı kampı sürekli İran'ı işaret ediyor. Şu an Yemen'e müdahale etme noktasına gelindi. Yemen'e müdahale ettiğiniz andan itibaren İran'a sıçrama olasılığı yüksek.

*Çatışma yayılırsa ne olur? 

OPEC+ ülkeleri petrol fiyatlarını yükseltmek için kısıntılar yapıyorlar. Rusya, ilave; günde 500 bin varil azaltmayı, Suudi Arabistan 1 milyon varil kısıntı yapmayı hedefliyor. Buna bir de çatışmanın yayılması halinde İran'ın, zaten baskı altındaki üretiminin, daha da kısıtlanması, ya da günde 21 milyon varil ihracat sağlayan Hürmüz Boğazı'nın tıkanma olasılıklarını eklersek, ciddi risk olduğunu görürüz.

*Yatışma ihtimali yok mu?

Husilerin etki alanındaki ve günde 6,8 milyon varil petrol geçişi olan Bab ül Mendeb Boğazı, şu anda en sıcak risk alanı. Libya da zaten iki başlı. Yangına da benzin döktüğünüz vakit, işin yayılma ihtimali, yatışma ihtimalinden hayli fazla görünüyor. Fiyatların artması, petrol ve gazda neredeyse tamamen dışa bağımlı olan Türkiye'yi çok olumsuz etkiler.

 ertan.altan@haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel