'Britanya İmparatorluğu'nun yıkılışını izliyorum' | İngiltere'de güneş nasıl battı?

'Üzerinde güneşin batmadığı imparatorluk…' Britanya İmparatorluğu'nun toprak büyüklüğünü anlatmak için bulunmuş çarpıcı bir söz. Bugün Kraliçe’nin vefatından, sadece 45 gün görev yapan başbakanların istifasına kadar İngiltere’nin adını hiç olmadığı kadar çok duyuyoruz.

Kendi içinde yaşadığı politik çalkantıların ardından bir dünya devleti olmayı başaran İngiltere daha sonra bu yolu Birleşik Krallık’a kadar uzattı. Osmanlı Devleti ile yakın ilişkileri de olan Britanya İmparatorluğu pek çok kez masanın karşı tarafında oldu.

Dünya sömürgecilik yarışında yıllarca Fransa ile mücadele eden Birleşik Krallık bu mücadele alanını, Yeni Dünya’ya da taşırken, 20. yüzyılın başında yeryüzünde kolonileştirilebilecek alanların çoğunu elinde tutuyordu. Koskoca Hindistan karasını kontrol eden İngiltere, Afrika, Orta Doğu ve Avrupa’da büyük nüfuz sahibiydi.

Bu gücünü büyük ölçüde donanması ve teknolojisine borçlu olan İngiltere, II. Dünya Savaşı’nın sonunda süper güç bayrağını tartışmasız bir şekilde Amerika Birleşik Devletleri’ne verdi.

Peki bu değişim nasıl yaşandı? Kraliçe Victoria’ların, Winston Churchill’lerin ülkesi o dönem için nasıl iki numaraya düştü? Öncelikle İkinci Dünya Savaşı’nın ardından ABD ve Sovyetler Birliği’nin birer nükleer güç olarak ortaya çıktığını anımsamakta fayda var.

YÜKSELİŞTEN DÜŞÜŞE

Aslında Birleşik Krallık, coğrafi keşifler çağında İspanya ve Portekiz’in gerisinde kalmıştı. 17. yüzyılda keşif faaliyetlerine hız verdiler ve Kuzey Amerika kıtası ile Karayipler bölgesine yoğunlaştılar. 1600 yılında Doğu Hindistan Şirketi’ni kurarak bu bölgeye erkenden yerleşen İngilizler, Afrika’da da ilk olarak Gambia Nehri civarına yerleştiler.

Britanya İmparatorluğu büyüdüğünde, bu büyümenin sürdürülebilir olması için Lord Durham 1839 yılında Kanada’ya bir miktar otonomi verilmesini önermişti. Burada hedef bölgelerin merkezden atanacak bir vali ile federal bir biçimde yönetilmesi idi.

Karar, 1847 yılında Kanada’da uygulandı, onu Avustralya ve Yeni Zelanda izledi. 1907 yılına gelindiğinde bu kolonilerin büyük bir kısmı iç işlerinde bağımsız ancak Britanya toprağı olarak kayıtlara geçti.

Birinci Dünya Savaşı’nın ardından kurulan Milletler Cemiyeti’ne bağımsız kolonilerin (Commonwhealth- İngiliz Milletler Topluluğu) üye olması, Birleşik Krallık’tan kopuş adına önemli bir adım olarak nitelendirildi. 1939 yılında Hitler’e karşı savaş kapıya dayandığında bu ulusların hepsi, Birleşik Krallık’tan ayrı olarak teker teker savaş ilan ettiler. Birleşik Krallık her ne kadar İkinci Dünya Savaşı’ndan galip ayrılsa da ekonomik olarak yıpranmıştı ve artık kolonilerini elinde tutamıyordu.

1945 yılında göreve gelen Clement Attlee’nin kabinesi kolonileri artık ekonomi için yük haline gelen birer unsur olarak görüyordu. Japonya’nın İngilizlere karşı II. Dünya Savaşı’nda elde ettiği bazı zaferler ise Britanya’nın uluslararası prestijine gölge düşürmüştü.

1947 yılında Hindistan bağımsızlığını ilan etti. Ardından Malezya’da da bağımsızlık sesleri yükselmeye başladı. Kurtuluş mücadelesi sonucu ülke 1957 yılında bağımsız oldu. Gana da aynı yıl bağımsızlığını kazanan ilk Afrika kolonisi olurken, 1967’ye gelindiğinde 20’den fazla Britanya toprağı bağımsız olmuştu. Soğuk Savaş döneminde İngiltere bu kolonilerde Sovyet etkisini sınırlandırmak için çalışmalar yürüttü. 1997 yılında Hong Kong, Çin Halk Cumhuriyeti idaresine geri döndü.

Winston Churchill, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından yaptığı bir konuşmada, “Britanya İmparatorluğu’nun tüm ihtişamıyla ve insanlığa yaptığı tüm hizmetlerle yıkılışını derin bir üzüntü ile izliyorum” diyordu.

İngiltere bugün bir süper güç olarak anılmasa da İngilizce’nin dünyadaki hakim dil oluşunun ve yıllardır farklı ülkelerde yürüttüğü kültürel aktivitelerin etkisiyle yeryüzünün en etkili yumuşak güçleri (soft power) arasında yer alıyor.

Güney Carolina Üniversitesi tarafından hazırlanan ve küresel çapta kimin en etkili yumuşak güç olduğunun saptandığı 'Soft Power 30' raporuna göre, İngiltere 100 üzerinden 79.47 puanla Fransa’dan sonra ikinci sırada yer alıyor.

Kaynaklar: Britanicca, azquotes, History, Haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel