Bir vatandaş kaç puan?💯

10 üzerinden kaç puan bir insansınız? Kendinizi bir düşünün, sosyal statünüz, ahlaki değerleriniz, insanlar ile ilişkileriniz, ailenize olan davranışlarınız. Bunların hepsini değerlendirdiğinizde 10 üzerinden kendinize bir puan verin. Çin’de hükümet yıllardır vatandaşlara vereceği puanları konuşuyor.

‘Sosyal kredi sistemi’ adı verilen model ülkede ilk kez 2014 yılında ilan edildi. Hükümet sistemi 'Sosyalist Pazar ekonomisi sistemi ve sosyal yönetim sisteminin' bir parçası olarak düşünüyor.

Bir kişinin puanı Çin Ekonomi Planlama Ekibi, Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu, Çin Halk Bankası ve mahkeme kayıtları alınarak oluşturulacak. Sistem bireyleri puanladığı gibi, kamu kurumları ve özel sektör şirketlerini de puanlayabilecek.

Çin’in en zengin insanı olan Jack Ma’nın Ant Group şirketi çalışanlarını puanlıyor. Puanlama sistemi milyonlarca vatandaş üzerinde geçen yıllarda test edildi. 2020 yılında tamamen operasyonel olması bekleniyordu.

ÖZEL ŞİFRELER İLE PUAN GÖRÜLECEK

Şu an puanlama sistemi bazı bölgelerde gönüllülük esasına göre çalışıyor, nihai hedef ise herkese zorunlu olarak bir puan verilmesi. Kişilere verilecek özel şifreler ile kendi puanlarını görmeleri sağlanacak.

Tıpkı ödenmeyen krediler yüzünden kötü bir kredi skoru olması gibi bir kişinin sosyal puanı da davranışlarına göre artıp azalabilecek. Tam metodoloji bilinmiyor. Örneğin kötü şekilde otomobil kullanmak, sigara içilmeyen alanlarda sigara içmek, çok fazla video oyunu almak, internette yalan haber paylaşmak vatandaşlık puanını düşürebilecek.

Pahalı lükslere aşırı para harcamak ve çok uzun süre bilgisayar oynamak da bu puanı aşağı çekebilir. Çin halihazırda bazı ‘ayrık otlara’ uçuş yasağı getirebiliyor. 2018’in sonunda toplamda 17.5 milyon insana uçuş yasağı getirilmişti. Bazı insanlara verilen cezalar arasında business class’ta tren bileti alamamak da var.

Çin'den rakam çıkmıyor: Uydu görüntülerine bakıyorlarDünya

CEZA OLARAK İNTERNET HIZI DÜŞTÜ

2017 yılının sonunda bir vatandaşın internet hızının da ceza olarak düşürüldüğü ifade edilmişti. Puan sistemi vatandaşların faturalarını zamanında ödeyip ödemediğine de bakacak. Çin’de askere gitmeyi reddeden bazı vatandaşlara yüksek öğrenime devam etme yasağı konmuştu.

2017’de Çin’in doğusundaki Jinan şehrinde köpek sahipleri için sosyal puan sistemi getirilmişti. Köpeğini tasmasız dolaştıran veya köpeği kamu güvenliğini riske atan vatandaşların puanlarının indirilmesi tasarlanmıştı. Puanlarını kaybeden vatandaşların köpeklerine el konabiliyor ve yeniden hayvan sahibi olmaları için sınava giriyorlardı.

Puanı yeterli görülmeyen bazı vatandaşların kredi kartı sahibi olamadığı durumlar da oluyor. Ayrıca bazı toplu ulaşım araçlarında kurallara uyulmaması durumunda sosyal puanların düşeceği yönünde uyarılar da yapılıyor.

Tabii ‘kötü’ vatandaşlar cezalandırılırken ‘iyi’ vatandaşlar da ödüllendiriliyor. Teknoloji güvenliği alanında yazıları bulunan Rachel Botsman iyi vatandaşların Avrupa’ya seyahat için yaptıkları başvuruların hızlandırıldığını söylüyor.

Bazı çöpçatanlık sitelerinde ise iyi puanı olan vatandaşların profillerinin daha çok kullanıcıya gösterildiği belirtiliyor. İyi puana sahip bazı vatandaşların enerji faturalarında indirim de oluyor. Kredi çekecekleri zaman bankalardan iyi faiz oranları da alabiliyorlar.

'YAYA GEÇİTLERİNE DAHA DİKKAT EDİYORUM'

Bazı vatandaşlara göre sistem, devlete halk üzerinde büyük kontrol veriyor. Bazıları ise sistemin denendiği bölgelerde insanların davranışlarının ‘düzeldiğini’ söylüyorlar. 32 yaşındaki Chen isimli bir girişimci, “Son 6 aydır, insanların davranışları gittikçe daha iyiye gidiyor. Örneğin, otomobil kullanırken, yaya geçitlerinde duruyoruz. Durmazsak puan kaybediyoruz. Önceden ‘puan kaybederiz’ endişesi ile dikkat ediyorduk, artık alıştığımız için dikkat ediyoruz” ifadelerini kullandı.

Kaynaklar: Business Insider, Foreign Policy, BBC, Sixth Tone, Beijing News

Kaynak: Web Özel