Almanya bu kadar büyük bir meclisi ne yapacak?

Almanya tarihi bir değişimin eşiğinde. Kesin olmayan seçim sonuçlarına göre muhafazakar parti ortaklığı büyük kan kaybederken ülkenin sola doğru kaydığı görülüyor. Yerine bir başbakan bulunduğu anda emekli olacak Angela Merkel’in partisi CDU ve Bayveralı ortağı CSU yüzde 24.1 oyda kalarak gelmiş geçmiş en kötü seçim performansına imza attı.

Sosyal Demokrat Parti ise liderleri Olaf Scholz ile birlikte yüzde 25.7 oy alarak tarihi bir seçim zaferine imza attı. Aşırı sağ ve göçmen karşıtı olması ile bilinen AfD ise önceki seçim başarısının tesadüf olmadığını göstererek yüzde 10’un üzerinde bir oy aldı. Almanya önceki seçime göre sola kaymış gözükse de AfD’nin yüksek oy oranı hala dikkat çekiyor.

An itibariyle Almanya meclisinde (Bundestag) 709 milletvekili olması dikkat çekiyor. (Yeni seçimlerle bu sayı 735'e çıkacak.) Bu rakamla da dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin’den sonra en fazla milletvekilini barındıran parlamento Alman meclisi. Son seçim sonuçlarına göre bu rakamın 900 milletvekilini aşma potansiyeli bile vardı.

NASIL BİR SEÇİM SİSTEMİ?

Peki 83 milyonluk nüfusu olan Almanya’nın parlamentosu neden bu kadar kalabalık? Almanlar federal hükümeti seçerken sadece milletvekillerini seçmiyor. Federal, eyalet veya yerel, bütün bu seçimler için her seçmenin iki oyu var: Birinci (Erststimme) ve ikinci oylama (Zweitstimme). İlk oylama ile seçmenler kendi bölgelerinden bir aday seçiyorlar (Direktwahl). İkinci oylarını ise bir partiye veriyorlar (Verhältniswahl).

İkinci oy daha önemli çünkü bu oylama ile meclisteki koltukların dağılımına karar veriliyor. Bu sistem ayrıca "kişiselleştirilmiş nispi temsil" (personalisierte Verhältniswahl) olarak adlandırılıyor.

Bu sistem İkinci Dünya Savaşı sonrası küçük partilerin de meclise girmesi için tasarlandı. Şu an Almanya’da 299 seçim bölgesi var. Buna göre teoride mecliste 598 milletvekili olabilir.

Eğer bir parti ikinci oy sonuçlarına göre çıkarması gerekenden daha fazla milletvekili çıkarırsa bu vekilleri meclise sokmasına izin veriliyor. Buna ‘çıkıntı’ koltuk ismi veriliyor. Bunu telafi etmek için diğer partilerin vekil sayıları da oran ölçüsünde artırılıyor. 2017 seçimlerinde bu gerekçe ile 111 ekstra koltuk ortaya çıkmıştı. Yani kotasından daha fazla vekil çıkaran bir partinin adaylarını meclise sokan sistem diğer partilerin adaylarını da aynı oranda artırarak o isimleri de meclise sokuyor.

İKİ BÜYÜK PARTİ VARKEN SORUN YOK

Anayasa Profesörü Sophie Schönberger’e göre; “Almanya’da iki büyük parti yarıştığı zaman bu sistem iyi bir şekilde işliyor.” İkinci Dünya Savaşı sonrası düzende SPD ve CDU en fazla iki oyu alan parti olarak sıralanıyordu.

Fakat Almanya artık hiç de iki partili bir sisteme dayanmıyor. Yeşiller, Sol Parti ve Özgür Demokrat Parti de parlamentoya vekil sokabiliyor.

Karşılaştırmalı politika araştırmacısı Klaus Stüwe, “Bu hırçın bir döngü yaratıyor, her parti artık güç dengesini sağlamak için daha çok vekil sokuyor” dedi.

İnsanlar ilk tercih ettikleri partinin adayı için değil de rakibi geçeceğini düşündüğü başka biri için oyu kullandıklarından dolayı sistem daha karmaşık bir hale geldi.

BU KALABALIKTA SORUNLAR NASIL TARTIŞILACAK?

Anayasa profesörü Schöngerber’e göre bu denli kalabalık bir mecliste sorunların sağlıklı bir şekilde tartışılma ihtimali zayıf. Almanya’da milletvekilleri vergiler öncesi ayda 10 bin euro ve vergiden muaf 4.560 euro alıyorlar. Ayrıca meclise girdiklerinde de ayakbastı parası olarak 12 bin euro kazanıyorlar.

Stüwe’ye göre çözüm seçim bölgelerinin sayısını azaltmak. Buna en çok karşı çıkan ise CDU’nun ortağı Bavyeralı CSU. CSU Almanya için oldukça kritik bir parti ama örgütlü oldukları bölge ağırlıklı olarak güney kentlerinde. Stüwe, “Son 30 yıldır insanlar riskleri bölüştürüyorlar” diyor.

Seçimden önce iki büyük parti SPD ve CDU seçim bölgesi sayısını 280’e indirme konusunda karar vermişlerdi. 2025 seçimlerinde bu uygulanabilir.

Yukarıdaki derlemede yer alan bilgilerin önemli bir bölümü Deutsche Welle'de yer alan 'Bloated Bundestag: Trouble for German democracy?' isimli makaleden alınmıştır.

Ek kaynak: Hand Book Germany