87 yıllık kovalamaca! Naziler el koymuştu... Bu tablo kimin?

İkinci Dünya Savaşı döneminde Naziler'e kaptırdıkları mallarını geri almak isteyenlere Stuart E. Eizenstat'tan daha fazla kimse yardımcı olamazdı, olamadı da. 79 yaşındaki diplomat ve avukat, ABD'de Joe Biden hükümeti de dahil olmak üzere beş farklı hükümete Yahudi Soykırımı'na ilişkin konular çerçevesinde danışmanlık verdi.

Kendisini ünlendiren ise Avrupalı hükümetler ve şirketlerle yaptığı görüşmeler sonucunda Yahudi Soykırımı'ndan kurtulmayı başaranlar ve mağdurların aileleri için toplamda 8 milyar doları aşkın bir meblağ toplaması oldu.

DÜNYA ÇAPINDA KABUL EDİLEN SÖZLEŞME...

Bununla birlikte ganimet olarak el konulan sanat eserlerinin geri alınması konusunda dünya çapında uygulanan bir sözleşme konumundaki Washington Principles (Washington Prensipleri) adı verilen paktın kaleme alınmasında da büyük ölçüde katkıda bulundu.

Bu sayede haksız bir biçimde el konulan sanat eserleri gerçek sahiplerine veya gerçek sahibinin varislerine en güvenli, adil ve doğru biçimde ulaştırılabiliyor. Ancak bir avukat olan Eizenstat, hiçbir zaman bireysel bir tazminat davasına karışmamıştı. Ta ki o tabloya kadar...

HER ŞEY O TABLOYLA DEĞİŞTİ

Söz konusu durum birkaç ay önce değişti. Sanat koleksiyonuna Naziler tarafından el konulan Yahudi bir çiftin mirasçıları, Eizenstat'ın bir çocukluk arkadaşına dava açtı. Eizenstat arkadaşına yardım etmeyi kabul etti.

2015'ten beri Ludwig ve Margret Kainer'in akrabaları, bir zamanlar Kainers koleksiyonunun bir parçası olan ve empresyonist ressam Pissarro'nun 1903'te imza attığı "The Anse des Pilotes, Le Havre" (yukarıda ☝) adlı tablosu için hak talebinde bulunmanın yollarını arıyor

Tablonun yolculuğuna dair detaylar şöyle:

📌1903 tarihli bir tuval üzerine yağlı boya çalışması olan “Anse des Pilotes, Le Havre” adlı resim, çift 1932'de Almanya'dan ayrılıp Fransa'ya yerleşirken Kainerlerin koleksiyonunun bir parçasıydı. Naziler iktidara geldiğinde Yahudi çift Almanya'ya dönemedi ve sanat koleksiyonlarına ve diğer eşyalarına Berlin vergi dairesi tarafından el konuldu.

📌1935'te, Pissarro ve diğer 31 tablo da dahil olmak üzere 400'den fazla Kainer mülkü, ülkeden kaçan Yahudileri cezalandırmak için sıklıkla kullanılan bir mali araç olan “Reich uçuş vergisi” için Berlin'de müzayedede satıldı.

📌Kainer varislerinin elinde 1935'teki müzayedenin kataloğundan tabloya atıfta bulunan bir sayfa bulunuyor. Ancak gerisi muğlak. 60 yıl ses yok... 1995'te Horowitz, New York'ta bulunan Achim Moeller Fine Art'tan satın aldı. Almadan önce yağmalanmış sanat eserleri listesine baktığında tabloyu bulamadı. Tablo o listede yer almıyordu.

📌2014'te ise Horowitz ailesi, çalışmayı Atlanta'daki High Museum of Art'ta sergilemek üzere ödünç verdiğinde, o sıralarda Kainer mirasçılarıyla çalışmakta olan Mondex tarafından tespit edildi.

📌Horowitz, Alzheimer hastalığından muzdarip olduğu için yardım ettiğini belirten Eizenstat'ın asıl iddiası ise Kainer'ın savaştan sonra tabloya kimin sahip olduğunu bildiği yönünde.

Mayıs 2021'de, Kainer çiftinin varisleri Gerald D. Horowitz'in ailesine dava açtı. Eizenstat, Horowitz'in eşi Pearlann Horowitz'in çocukluk arkadaşıydı ve bu sebeple aile adına çalışmayı kabul etti.

Eski ABD Hazine Bakanı Yardımcısı Eizenstat tabloyu 1995 yılında New York'ta satın alan Gerald D. Horowitz'in iyi niyetle hareket ettiğini ve konuda buna yönelik hiçbir kara bulut olmadığını belirtiyor ve şunları söylüyor:

“İkinci Dünya Savaşı sırasında el değiştiren sanat eserlerine yönelik ortaya atılan farklı iddiaların bazıları net, bazıları değil. Söz konusu tabloyla ilgili tarihsel gerçekleri araştırdığımızda, (Kainerlerin öne sürdüğü) iddia kesin olmakta çok uzak. Karmaşık tarihsel sorular ve çelişkili bilgiler içeriyor.”

Karyatid Tapınağı’nda Türk Haremi: 'Bir hayalden ibaret'Kültür Sanat

Eizenstat, 2019 yayınlanan bir makalesinde, “Kendine saygısı olan hiçbir hükümet, sanat eseri satıcısı, özel koleksiyoncu, müze veya müzayede evi, Naziler tarafından çalınan sanat eserlerinin ticaretini yapmamalı veya bunlara sahip olmamalıdır” ifadelerine yer vermişti.

UZMANLARI ŞAŞIRTAN HAMLE

Deneyimli diplomat bununla birlikte taraflar arasında dostane bir uzlaşı bulunması için çabalıyor. Buna rağmen, Eizenstat'ın müvekkilleri Yahudi olsa da bu tarz bir iade davasında kendisi ilk kez davacılar tarafında değil sanıklar tarafında yer alacak. Bu durum da uzmanları oldukça şaşırtmış durumda.

Nazi yağmacılığı konusunda çalışan uzman tarihçi Lynn H. Nicholas şaşkınlığını gizleyemezken “Davacılara karşı bu kadar sınırlı destek göstermesi beklenmedik bir durum. Ama tüm detayları da bilmiyorum; bir nedeni vardır...”

metin.aktasoglu@haberglobal.com.tr 

*Bu haberdeki bilgilerin büyük bir kısmı The New York Times'da “A Tricky First Case for the Man Who Wrote the Rules on Nazi Looted Art” başlığıyla yayınlanan makaleden derlenmiştir.

Kaynak: Web Özel