İstanbul'un hazin öyküsü, Geriye ne kaldı?

İstanbul'un 2 bin 500 yıllık tarihi özel bir eserde hayat buldu. Tarihçi Önder Kaya'nın uzun yıllar süren araştırmaları ve İSAM, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul Kitaplığı, Fransız Araştırmaları Enstitüsü, Atatürk Kitaplığı kütüphanesindeki arşiv dokümanlarından yararlanılarak hazırlanan "İstanbul Tarihi" başlıklı kitap; Byzantion döneminden, günümüze kadar uzanan süreci tüm detaylarıyla ele alıyor. Birçok özel arşiv görseli de ilk kez kitapta yer alırken, dikkat çeken ve tartışma yaratacak kısımları ise merhum Adnan Menderes'in başbakanlığı dönemindeki yıkım ve değişimler oluşturuyor.

GÖÇ DOKUYU BOZDU

Kronik Kitaptan çıkan eserde, Bizans ve Osmanlı dönemi kent yaşamı ile mimari gelişimine ışık tutulurken, DP'nin iktidar olduğu 1950 ile 1960 arasındaki değişim ise Önder Kaya tarafından şu sözlerle aktarıyor: "Her ne kadar bu dönemde Levent, Ataköy, Koşuyolu gibi semtlerde toplu konut çalışmalarının önemli örnekleri verilmiş olsa da yeni gelen nüfus ekseriyetle sur içi ve eski İstanbul’a yerleşmiş, şehre ve İstanbulluluk kültürüne yabancı olan bu zümre, kentin tahribinde önemli bir etken olmuştur."

SİLİNİP YOK OLDULAR

Menderes döneminde İstanbul tarihinin en kapsamlı imar faaliyetlerine girişildiği de arşiv belgeleri üzerinden kitapta yer alırken, yapılan yanlışlara ise şöyle aktarılıyor: "Vatan ve Millet caddeleri, Aksaray-Bayezid yolu ile Yenikapı-Florya sahil yolu, Karaköy-Beşiktaş yolu, Barbaros Bulvarı, Levent-Maslak-Sarıyer güzergâhı, Dolmabahçe-Bebek yolu hizmete açılmıştır. Ancak Vatan ve Millet caddeleri ile Karaköy-Beşiktaş sahil yolu, bir kısmı Mimar Sinan yapısı olan çok sayıda eserin kent dokusundan silinip yok olmasına neden olacaktır. Bu güzergâh, Suriçi İstanbul’undan sonra en çok imar gören yerlerden biri konumundaydı.Şehrin en güzel sebilleri arasında yer alan yapılar, bu girişimlerden fazlasıyla olumsuz etkilenmiştir. Galata’da Latinlere ait San Fransisko Kilisesi yerine Gülnuş Emetullah Valide Sultan tarafından inşa ettirilen Galata Yeni Cami’nin kalıntıları da tamamen ortadan kaldırılırken, yerine Hırdavatçılar Çarşısı kurulmuştur."

DENİZ YOLU UNUTULDU

Plansız imar faaliyetlerinin neticesi olarak şehrin sosyokültürel dokusunda tamir olunamaz şekilde bozulduğu ise Tarihçi Kaya tarafından şu sözlerle anlatılıyor: "Menderes’in en çok eleştirildiği hususların başında, kent trafiğini açtığı geniş yollar vasıtasıyla kara taşımacılığına kaydırması, deniz ve demiryolu alternatiflerini neredeyse tamamen devre dışı bırakmasıdır. Nitekim onun zamanında tramvaylar kaldırılmış, Boğaz sahilinde açılan yollara otobüs seferleri konulmuştur. Hâlbuki bu güzergâhlar için pekâlâ deniz yolu daha aktif biçimde kullanılabilirdi.  Apartmanlaşma da 'mahalle' kavramının sonunu getirdi."

D'RANCO'NUN ESERİ DE GİTTİ

Günümüzde Karaköy Meydanı’nda Ziraat Bankası binasının hemen arkasına düşen ve ünlü İtalyan mimar Raimondo D’Aranco tarafından, 2. Abdülhamit zamanında yaptırılan Karaköy Mescidi'nin akıbeti de kitapta yer alıyor. Kaya, tarihi eserin yerinde yeller estiğini anlatırken, "Ne yazık ki yolun çok gerisinde kalmasına rağmen yıktırılır. Esasen sanat değeri yüksek bu yapıdan sökülen taşların numaralanması ve mescidin şehrin başka bir yerinde yeniden kurulması tasarlanıyordu. Ancak bu teşebbüs hiçbir zaman gerçekleşmemiş ve taşların akıbeti de meçhul kalmıştır" diyor. 

[email protected] 

Kaynak: Web Özel