Modern şehirlerin büyük sorunu: Umumi tuvaletler

Son yıllarda dünyanın büyük kentlerinin yeni bir sorunu ortaya çıkmaya başladı: Etrafta yeterince tuvalet olmaması. Karantina döneminde sokakta olmak durumunda olan vatandaşlar restoranlar kapalı olduğu için ihtiyaçlarını gidermek için beklemek durumunda kaldı.

Dünyanın en gelişmiş ekonomisine sahip Amerika Birleşik Devletleri’nin umumi tuvaletler konusundaki hali oldukça kötü. Birleşmiş Milletler özel raportörü 2011 yılında ‘temiz su ve temizlik’ araştırması için ABD’de araştırmalara katılmış ve gördüğü tablo karşısında şok olmuştu.

Amerika Birleşik Devletleri’nde 100 bin kişiye sekiz umumi tuvalet düşüyor. Bu rakam İzlanda’da 56, (dünya lideri), İsviçre’de 46 ve Yeni Zelanda’da 45.

Kamuya açık tuvalet sayısı ABD’de öyle az ki bazı Uber şoförlerinin ihtiyaçlarını otomobillerinde bile gördüğü basına yansımıştı. 2020 yazında George Floyd protestoları için New York ve Washington D.C.’de aylar sonra dışarı çıkan halk umumi tuvalet bulmakta zorlanmışlardı.

PARİS'TEN PİSUARI ALDILAR

Umuma açık tuvaletler tarih boyunca şehirler için bazı sağlık sorunlarına da davetiye çıkarmış ve salgın hastalıkların merkezi olmuşlar. 1865 yılında New York’ta sorun öyle bir hale gelmiş ki Paris’teki pisuar sistemini kurarak daha sağlıklı bir sistem oluşturmuşlar.

İngiltere’de ise kamuya açık tuvaletler kurulmaya başlandığında kadınlar büyük bir sorun yaşadı. Dönemin yaşam tarzı gereği ‘kadının yeri evidir’ inancı hakimdi ve umumi tuvaletler kadınların kullanılmasına göre dizayn edilmemişti. 1897 yılında New York Belediyesi kayıtlarına göre umumi tuvaletleri günde yaklaşık 1000 erkek kullanırken 25 kadın bu kamu hizmetinden faydalanıyordu.

New York'ta kuryeler, tuvalet hakkı kazandı! 'Daha önce neden yoktu ki?'Dünya

BELEDİYE 2014 YILINDA BAŞLADI

İstanbul Büyükşehir Belediyesi 2014 yılında ‘Şehir Tuvaletleri’ adını verdiği projeyi başlatarak şehrin dört bir yanında 110 modern tuvaleti hizmete aldı. Yeşilköy sahili, Maçka Parkı gibi yazın uğrak nokta olan mekanlarda da büyük tuvaletler İstanbul kartla hizmet veriyor.

Peki özel tuvaletlerin durumu ne? İstanbul’un çeşitli semtlerini dolaşarak bu sorunun yanıtını aradık. Fatih ve Eminönü’nde ücretli özel ücretli tuvalete rastlamak pek mümkün olmadı. Beşiktaş’taki işletmeler ise uzun süredir ücretlerine zam yapmadıklarını (1.5 TL) söylüyor. Konuştuğumuz bir tuvalet işletmesi sahibi, “Pandemide 5-6 ay çok zorlandım ama daha sonra işler düzeldi” değerlendirmesinde bulundu.

Hacettepe Üniversitesi’nin Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması (2018) sonuçlarına göre; Türkiye’deki hanehalkının yüzde 98’inin sadece evde yaşayanlar tarafından kullanılan iyileştirilmiş tuvalet imkanı bulunuyor. Bu tuvaletlerin yüzde 88’i bir kanalizasyon sistemine bağlı. Araştırma sonuçlarına göre; kırsal alandaki evlerin yüzde 27,5’inde evin dışında da bir tuvalet bulunuyor.

NASA'dan 35 bin dolar ödüllü 'uzay tuvaleti' yarışmasıDünya

IŞIK ÖNEMLİ

Türkiye’de umumi tuvaletlerden vatandaşın en büyük şikayetlerinden biri yeterince aydınlatma olmaması. Doktor Zehra Sözbir Köylü, ‘Türkiye’de kamusal tuvaletler üzerine bir tasarım araştırması: Şehirli ve eğitimli kullanıcının tuvalet deneyimi’ isimli çalışmasında şu ifadeleri kullanıyor:

Kullanıcılar için aydınlık tuvaletler “güven veren”, “ne var ne yoksa görülebilen”, “saklayacak bir şeyi olmayan” tuvaletlerken, karanlık tuvaletler “iç karartıcı”, “kasvetli” ve “güvensiz” olarak tarif edilmektedir.

Ayrıca aynı çalışmaya göre kullanıcılar tuvaletlerin temizliğine de oldukça meraklı. Ayrıca çalışma için görüşülen bir kullanıcı tuvaleti kullandıktan sonra bu kadar yakın el yıkamaktan da rahatsız olduğunu şu sözlerle dile getiriyor: E o kadar dip dibe olmak hoş bir şey değil. Ayrı ayrı olması bence daha iyi olurdu. İnsan bir an evvel elini yıkayıp gitmek istiyor.

Ek kaynaklar: Türkiye’de kamusal tuvaletler üzerine bir tasarım araştırması: Şehirli ve eğitimli kullanıcının tuvalet deneyimi, İBB, Where Did All the Public Bathrooms Go?-Bloomberg.

Kaynak: Web Özel