Siyanür nedir? Siyanürün vücuda etkileri neler? Tedavisi nedir?

SİYANÜR NEDİR?

Siyanür, “Hidrosiyanik asit” ya da “prussik asit” olarak da bilinen, son derece toksik maddedir. Bir karbon ve karbona bağlı 3 azot içeren kimyasal bileşiklere siyanür denir. Siyanür kendi içinde organik ve inorganik olmak üzere ikiye ayrılır. Bazı bitki, böcek ve bakteri tarafından üretilen siyanür doğada sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Doğal siyanür üreten bitkiler arasında kiraz, erik, şeftali ve patates gibi bitkiler bulunur. Bu organik bileşikler nitril grubu altında toplanır ve çoğu zehirli değildir.

Endüstriyel prosesler ile üretilen siyanürün kendisi ve türevleri ise son derece tehlikelidir. Bu alanda siyanür; sodyum siyanür, potasyum siyanür, hidrojen siyanür ve  siyanojen klorür gibi birçok farklı formdadır. Kimyasalın her bir çeşidi oldukça zehirlidir ve dakikalar içinde ölüme neden olur. Bu kimyasal maddeler, endüstride ısıtılmış kuru karbonlar üzerinden, amonyak (NH3) ve CO gazlarının karışımı geçirilerek elde edilirler. 

2. DÜNYA SAVAŞI'NDA ORTAYA ÇIKTI!

Dünya, siyanürün ölümcül olduğu gerçeğiyle, en belirgin şekilde 2. Dünya Savaşı'nda karşı karşıya geldi. Alman ordusunda yer alan Nazilerin bir kısmının, savaşın sonuna doğru intihar etmek için potasyum siyanür haplarını kullandığı ortaya çıktı.

SİYANÜRÜN KULLANIM ALANLARI

Siyanür; kimyasal üretim endüstrisi, madencilik, gübre sanayi, optik endüstrisi, kuyumculuk, metal kaplamacılık, zirai ilaç, fotoğrafçılık, gübre ve yasa dışı av faaliyetlerinde  kullanılmaktadır.

Madencilikte siyanür kullanımı yaklaşık 139 yıl önceye dayanmaktadır.

GÜNLÜK HAYATTA SİYANÜRE MARUZ KALIYOR MUYUZ?

Siyanürün tehlikeli yüzüyle günlük hayatta da karşılaşmak mümkün. İşte, birkaç örnek...

Elma çekirdeği yemek, 

Sigara içmek ,

Yanan plastik kokusunu solumak,

Yanan kömür kokusunu solumak,

Yangın dumanını solumak.

SİYANÜRÜN VÜCUDA ETKİLERİ NELER?

Bu ölümcül kimyasal maddeye yüksek miktarda maruz kalanlar birkaç saniye sonra etkilerini hissederler. Çok hızlı hareket eden siyanür dakikalar içinde ölüme yol açabilir. Düşük dozlarda maruz kalınan siyanür ise tıbbi yardım alındığı takdirde tehlike teşkil etmez.

Siyanür zehirlenmesinin belirtileri arasında; düşük kan basıncı, bilinçsizlik, düşük kalp hızı, karaciğer hasarı, solunum yetmezliği, koma, yorgunluk, odak kaybı ve mide bulantısı gözlemlenir. Bu belirtileri taşıyan kişiler kalp krizi geçirmeden ve ölmeden önce bayılabilir, nöbet geçirebilir. 

SİYANÜR ZEHİRLENMESİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Tedavide amaç zehirli maddenin zehirsiz başka bir metabolite çevrilmesidir. Bunun için öncelikle hastaya sodyum nitrit verilir. Bu madde methemoglobin'e siyanür ile yarışmalı olarak bağlanır ve siyanür bu sayede methemoglobin'e bağlanamaz. Daha sonra verilen sodyum tiyosülfat ise siyanür ile reaksiyona girerek tiyosiyanat oluşturur. Bu madde vücut için toksik değildir ve böbreklerden atılır.

Siyanür zehirlenmesi solunum yoluyla oluşmuşsa, kişi hemen bulunduğu ortamdan uzaklaştırılmalı, bulaşma olasılığı nedeniyle elbiseleri çıkartılıp, cilt sabunlu su ile yıkanmalıdır. Gözler en az 15-20 dk suyla temizlenmeli. Kurtarma ekibi, ikincil bulaşma olasılığı nedeniyle koruyucu donanım kullanmalı, hastaya ya da mide içeriğine doğrudan dokunmaktan, ağızdan ağıza yapay solunumdan uzak durulmalı. Tedaviye oksijen tedavisi ile başlanması etkili olacaktır. Daha sonra hemen amil nitrit solutulmalı, yapay solunuma geçilmelidir. Zehirlenme ağı yolu ile gerçekleşmişse 300 ml yüzde 0,1'lik potasyum permanganat ya da yüzde 3'lük aynı miktarda hidrojen peroksitle mide yıkanır.