Olayların taşı: Kaşıkçı Elması

Topkapı Sarayı İstanbul’un gözbebeği. Sarayburnu’na kurulan bu heybetli yapı yıllar içerisinde Osmanlı İmparatorluğu’nun merkezi olurken şimdilerde ise meraklı turistleri ağırlıyor. Topkapı Sarayı’nın içerisinde pek çok meşhur tarihi eser ve dünyaca ünlü harem dairesi var. Bu eserler arasında bir tanesi var ki ‘Türkiye’nin en meşhur değerli taşı’ yakıştırılması yapılsa yeri. Kaşıkçı Elması'ndan söz ediyoruz.

Zaman zaman sosyal medyada Kaşıkçı Elması’na ilişkin aslı olmayan iddialar gündeme geliyor. Örneğin 8 Ekim 2021 tarihinde bir Youtube kanalı ‘Şok iddia Kaşıkçı elması sahtesiyle değiştirildi’ ismiyle bir videoyu internete yüklemiş. 6 Eylül 2001 tarihinde mücevher uzmanı Sabahat Ortaç Kaşıkçı Elması’nın değiştirildiğini iddia ediyor, Topkapı Sarayı Müzesi Müdiresi Filiz Çalman ise şu açıklamada bulunuyordu: “Kaşıkçı Elması'nın başka bir elmasla yer değiştirmesi kesinlikle imkansız. Bu tür iddialar asılsız ve mesnetsizdir.”

2006 yılında Kaşıkçı Elması’nın sahtesi ile değiştirildiği yönündeki iddialar tekrar dile getirildiğinde İstanbul İl Kültür Müdürü Ahmet Bilgili, elmasın gerçek olduğunu dile getirmiş ancak yine de bir komisyon kurup inceleme yapılacağını söylemişti.

Tarihî elmasların en büyüğü ve en meşhuru olarak gösterilen Kaşıkçı Elması, 2,5 yıldır Topkapı Sarayı’nda silah koleksiyonunun yer aldığı Dış Hazine Bölümü’nde sergilenmektedir.
+++ pic.twitter.com/q5t5iKU5hH

— Milli Saraylar (@millisaraylar) May 12, 2022

HER DÖNEM POPÜLERDİ

Kaşıkçı Elması karşısında kimler büyülenmedi ki. Michael Jackson bir klip çekimi için kullanmak istemiş ancak izin verilmemiş, 60’ların ünlü yıldızı İsveçli aktris Anita Ekberg Topkapı Sarayı’nda gördüğü bu eser karşısında şaşkınlığını gizleyememişti. Topkapı Sarayı’nda bir soygun olacağı iddiaları 1976 yılında da gazete sayfalarını süslüyordu. Türkiye’nin de yakından tanıdığı Suudi Arabistanlı iş insanı Adnan Kaşıkçı, 1982 yılında İstanbul ziyaretinde Kaşıkçı Elması’nı yerinde görmüştü.

Peki Kaşıkçı Elması neden bu kadar ünlü ve İstanbul’a nasıl ulaştı? Elmasla ilgili olarak yapılan akademik çalışmalardan biri Dokuz Eylül Üniversitesi İzmir Meslek Yüksekokulu El Sanatları Bölümü Kuyumculuk ve Takı Tasarımı Programı’ndan Profesör Doktor Murat Hatipoğlu’na ait. Hatipoğlu’na göre Kaşıkçı Elması bugüne kadar spekülasyonlar üzerine iki kez incelendi. Bu incelemenin ilki yukarıda da bahsettiğimiz üzere 2006 yılında gerçekleşirken, diğeri 1968 yılında o yıl İstanbul’u ziyaret eden Soyvetler Birliği Başbakanı Aleksi Kosigin’in ‘elmasın sahte olduğunu’ iddia etmesinden sonra gerçekleşti.

Karyatid Tapınağı’nda Türk Haremi: 'Bir hayalden ibaret'Kültür Sanat

1968 İNCELEMESİ ZARAR MI VERDİ?

Topkapı Sarayı kayıtlarına göre ortadaki ana elmasın erafında 49 küçük elmasın da işlendiği Kaşıkçı Elması 1825 yılında yapıldı. 1968 yılında Sovyet siyasetçinin iddiası sonrası mücevher üzerinde yapılan incelemelerin Kaşıkçı Elması’na ciddi zarar verdiği ifade ediliyor. Profesör Hatipoğlu, “Son derece tahripkar bu inceleme her ne kadar saklanan bir gerçeği ortaya çıkarsa da, böyle bir eşsiz kültürel parçaya uygulanacak çok tehlikeli bir inceleme yöntemidir” demekte.

RİVAYET 1

Mücevherin nasıl Osmanlı envanterine katıldığına yönelik üç rivayet bulunuyor. Bunlardan ilki tarihçi Reşat Ekrem Koçu dile getiriyor. Buna göre; 1669 yılında İstanbul’da Eğrikapı çöplüğünde dolaşan fakir bir adam Kaşıkçı Elması’na rastlar. Adam taşın değerini anlamayacak bir kaşıkçıya götürür ve üç tahta kaşık ile değiş tokuş yapar. Kuyumcu daha sonra bu taşı bir arkadaşına gösterir ve kıymetli bir şey olabileceği anlaşılır. Daha sonra Kuyumcubaşı olaydan haberdar olur ve birer akçe karşılığında taşı satın alır.

RİVAYET 2 

Diğer bir rivayete göre ise elmas Fransa Kralı 14. Louis’nin annesine ait. Napolyon döneminde Mısır’a sürgüne gönderilen 14. Louis’ye, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın (1769-1849) iyi bakması koşuluyla 14. Louis’nin annesi tarafından hediye gönderilmiştir.

Daha sonra elmas, Kütahya (yada İznik) yakınlarında kayboluyor. Daha sonra, bunu eline geçiren kişi, ne olduğunu ve değerini öğrenmek için İstanbul Kapalıçarşı’daki bir kuyumcuya bu taşı getiriyor.

RİVAYET 3

Başka bir rivayete göre ise elmas, Pigot adlı bir Fransız sefiri tarafından 1774 yılında Hindistan’dan Fransa’ya getiriliyor. Napolyon’un annesi Letizia Ramolino tarafından Napolyon’un Elba’dan kurtarılması karşılığında bir kuyumcuya satılıyor. En nihayetinde de bu elmas, Mora valisi olan Tepedelenli Mehmet Ali Paşa’nın (1744-1822) yaveri tarafından 150.000 altın akçeye satın alınarak kendisine getiriliyor. 

Kaynaklar: Milli Saraylar, Yeni Şafak, Kaşıkçı Elması (Murat Hatipoğlu, 2010), Haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel