Müjdeli haber, depremler önceden bilinecek

Her büyük depremden sonra alanında uzman yerbilimcilerin kırılan fayla ilgili yıllar öncesinden yaptığı uyarılar gündeme geliyor. Herkesin cevabını aradığı tek bir soru var; depremin yerini ve saatini önceden bilmek ne zaman mümkün olacak? Bilim insanları bugüne kadar mevcut teknolojilerle bunu bilmenin mümkün olmadığını söylerken dünyaca ünlü bilim dergisi Sience’da yer alan bir araştırma sonuca çok yaklaşıldığını ilan etti.

GPS VERİLERİ İNCELENDİ

Fransız sismologlar Quentin Bletery ve Jean Mathieu Nocquet’nin araştırmasına göre uydulardan edilen GPS verilerinin incelenmesi sonucunda büyüklüğü 7.0 ve daha üzeri olan depremlerden 48 saat önce meydana gelen anormallikler tespit edilebiliyor. Bu anormalliklerin bir “öncül aşama” olduğunu ifade eden bilim insanları şimdiye kadar meydana gelmiş büyük depremlerin öncesindeki hareketleri inceledi ve sonuçların yaşanan büyük depremle tutarlı olduğunu ortaya koydu. Ancak araştırma, ölçümlerde kullanılan aletlerin depremin önceden tespit etmek için 50 kat daha hassas olması gerektiğinin de altını çiziyor.

SON 5-6 YILDA DAHA DA GELİŞTİ

Deprembilimci Prof. Dr. Haluk Eyidoğan büyük deprem üretebilecek faylarda yapılan hassas ölçümlerle ilgili haberglobal.com.tr için değerlendirmelerde bulundu. Ölçümlerin hem uydulardan hem de yerdeki istasyonlardan yapıldığını belirten Eyidoğan bu teknolojilerin özellikle son 5-6 yılda daha da geliştiğini kaydetti.

GPS, INSAR, GNSS ÖLÇÜMLERİ

Prof. Dr. Eyidoğan şunları kaydetti: “Uzayda bulunan uydularda kullanılan cihazlar var. Bunlar yeryüzündeki hareketleri gözlemliyor. Bu cihazlardan biri GPS. Ayrıca INSAR ve GNSS adlı uydu cihazları da var. Bu cihazlarla yer yüzündeki çok ufak hareketler bile izlenebiliyor. Fayların yeryüzündeki hareketi öteden beri jeodezik tekniklerle de izlenebiliyordu. Yani 50 yıl evvel de ölçebiliyorduk.” 

FAYDAKİ KAYMALAR BİLİNİYOR

“Diyelim ki Kuzey Anadolu Fayı üzerinde yılda iki ile üç santim arasında bir hareket var. Bilindiği gibi Türkiye’nin kuzeyi doğuya kayarken güneyi batıya kayıyor. Şimdi biz bunu çok daha hassas bir şekilde ölçer hale geldik. Ama buna bakıp da neresinde ne büyüklükte bir deprem olacak kesin olarak bilemiyoruz. Kahramanmaraş merkezli depremleri örnek verelim. 500 kilometrelik bir fay kırıldı. Bu fayda zaten yılda 1 santimetre hareket olduğu ve bir deprem olma olasılığı da biliniyordu. Bilinmeyen tek şey bu büyük depremin ne zaman olacağıydı. Kimse 6 Şubat tarihini veremedi.”

ÖLÇÜMLERİN ÇOĞALMASI GEREK

Teknolojinin gelişmesiyle daha hassas ölçümler yapmanın mümkün olduğunu belirten Eyidoğan şunları söyledi: “Şu anda ‘şu tarihte böyle bir deprem olacak’ diyemeyiz ancak ölçüm teknikleri gelişiyor. Bunun gibi olayların çok birikmesi gerekiyor. Büyük fay bölgelerinde benzer olaylar daha sık gözlenirse buradan bir tutarlı sonuç elde edilebilir. Kahramanmaraş’ta 8-9 metre kayma yaşandı. 48 saat önce burada da bir anormallik tespit edilmiş olabilir. Sismologlar çalışmaya devam ediyor. Anadolu coğrafyası bir deprem laboratuvarıdır. Umarım bir gün depremi günler, saatler öncesinden söyleme noktasına geliriz.”

'KIRIĞIN YÜRÜMESİ' ÖLÇÜLÜYOR 

“Deprem Olacağı Nasıl Bilinir” adlı bir kitabı da olan Jeofizik Yüksek Mühendisi Prof. Dr. Ahmet Ercan da söz konusu araştırmayla ilgili haberglobal.com.tr’ye şu değerlendirmeleri yaptı: “Bu ölçümler uzun süredir yapılıyor. Biz buna Türkiye’de ‘kırığın yürümesi’ adını veriyoruz. Kırığın yürümesi birkaç günle bir hafta önceden başlayabiliyor. Çünkü kırılmayla beraber deprem oluyor. Türkiye’de 1999 öncesinde de bu tür hareketler ölçüldü. ‘Yürüme-kayma ölçer’ aletleri var. Bunlar yere yerleştiriliyor ve sürekli olarak jeofizik mühendisleri buradan ölçü alıyor. Kırılma öncesi, kırılmasız kayma yerde başladığı zaman bunlar gözlemleniyor. Buna göre deniyor ki, burada kayma var yakında kırılma oluşabilir.”

MARMARA’DA ÖLÇÜM YAPILIYOR

“Beklenen İstanbul depremi için de şu anda Marmara’da Kandilli ile ortak bir şekilde kayma ölçerle gözlemler yapılıyor. Kırılma öncesi bir kayma ve yürüme başladığı zaman biz bunu haber alabileceğiz. Sience dergisinde yer alan çalışma küçümsenecek bir çalışma değil. Ancak her depremde kırılmasız kayma olmaz. Dolayısıyla kırılmasız kayma olan depremleri önceden tahmin etmek mümkün olabilecek.”

HABER GLOBAL WEB ÖZEL

Kaynak: Web Özel