Hava tahminleri neden ve nasıl yanılır? 'Yüzde 20 ihtimal bile olsa...'

AFAD, çarşamba günü sabah saat 10.00'da İstanbulluları cep telefonlarına gönderdiği mesajla uyarıyordu: “İstanbul'da gün boyu çok kuvvetli yağış bekleniyor. Sel, yıldırım, dolu, hortum gibi olumsuzluklara karşı dikkatli ve tedbirli olun.” Elbette söz konusu mesaj, yıldırımla, doluyla veya hortumla mutlaka karşılaşacağımız anlamına gelmiyor ancak şiddetli bir yağış ile karşı karşıya kalınabileceği beklentisini de doğuruyor.

Beklentinin doğduğu çarşamba günü İstanbul genelinde akşamüstü yağış görülürken beklendiği gibi şiddetli bir sağanak yaşanmadı. Özellikle bu yaz İstanbul'un bazı bölgelerini yoğun bir şekilde etkisi altına alan yağışların doğurduğu “Acaba yine mi?” endişesi boşa çıkarken vatandaş da derin bir nefes almış oldu.

Pek çok hava tahmin raporunun öngördüğü kadar yağmur yağmaması ya da bir miktar yanılması, muhtemelen sadece şemsiye taşımaktan haz etmeyenler için küçük bir can sıkıntısı doğurmuş olmalı. Peki hava tahminlerinin yanılma payı nedir? Meteoroloji daireleri ve uzmanları hangi koşullarda yanılırlar?

BUGÜNÜN VERİSİ İLE YARINI TAHMİN ETMEK...

Haber Global meteoroloji editörü Bünyamin Sürmeli meteorolojik tahminlerin adı üstünde birer tahmin olduğunu söylüyor. Sürmeli hava durumunu tahmin etmeye çalışan bir uzmanın ‘bugünün’ verisi ile ‘yarını’ tahmin ettiğini vurgulayarak, verilerin yarının öbür günün verisi üretilirken de minimal olsa bir hatanın gerçekleştiğini belirtiyor.

Sürmeli toplanan veriler ile bilim insanlarının o anki atmosferin durumunun görülebildiğini, ama bir dakika sonrasının, bir saat sonrasının, bir gün sonrasının tahmini için o dakika saat ya da günün verisinin üretilmesi gerektiğini ve her üretimde de minimal hataların oluştuğunu, bunlar da her ileri adımda birikerek tahminin sapmasına yol açabildiğini belirtiyor.

Sürmeli tahminlerdeki hata paylarını bir taşla hedefi tutturmaya benzeterek şu örnekle açıklıyor:

"Bir yerden bir yere taş attınız 12’yi yakalayamasanız da 11.99’u yakaladığınızda bu bir başarıdır, o taşı buradan alıp bir sonraki 12’ye atıyorsunuz, yine 11.99 u yakaladığınızı düşünün, bunun gibi yüzlerce atış yaptığınızı hayal edin, o hatalar birleşip totalde bindelik hatadan yüzdelik hata payına, daha devam ederseniz ondalık hata payına giderek hata birikerek büyüyor. Yani ne kadar uzun ya da kısa vadeye vadeye, ne kadar geniş ya da dar alana bakıyorsanız o kadar hata payınız artıyor."

Meteoroloji Mühendisleri Odası Başkanı Fırat Çukurçayır da benzer görüşte. Çukurçayır, “Atmosfer gazlardan oluşmakta. Gazlar da sıkışan ve akışkan maddeler. Dolayısıyla her zaman nasıl tepki vereceklerini öngörmek mümkün olmuyor” diyor ve “Bugünkü teknolojiye rağmen -anlık başarılar söz konusu olsa da- genel olarak yüzde 100 doğru tahmin mümkün olmuyor” ifadelerini kullanıyor.

BÜNYAMİN SÜRMELİ: 'ELİMDE NE KADAR FAZLA VERİ VARSA...'

Bir meteorolojik tahminin sağlıklı olması için eldeki verinin de tutarlı olması gerektiğini aktaran Sürmeli, ne kadar örnek data toplanırsa tahminin o kadar isabetli olacağı görüşünde. Ancak Sürmeli uzun vadeli (3-5 gün) hava tahminlerinde pek çok noktadan örnek almanın isabetli olmayacağını çünkü tahminin sapma payının böylece artacağını söylüyor. Dolayısıyla öngörülmek istenen zaman ve mekana bağlı olarak data çözünürlüğü değişkenlik gösterir.

Sürmeli, “Elimde ne kadar fazla veri varsa uzun vadeli tahminlerde hata payım artar” demekte. Bünyamin Sürmeli, meteorolojik tahminlerin pek çok noktada insanların hayatına olumlu anlamda değer kattığını söylerken yüzde 20 bile olsa dolu yağma ihtimalini vurgulamanın insanları büyük hasarlardan koruyabildiğini ifade etmekte.

"Bir trafik ışığı düşünün, karşıdan karşıya insanlar geçerken 5 geçişten 1’inde kaza oluyor. Siz o geçitten geçmek ister misiniz?" örneğini veren Sürmeli, "Bir tahminin yüzdelik oranının önemi o hadisenin yaşatacağı etkiye bağlı olarak farklılık gösterir" diyor.

Buna örnek olarak Haber Global meteoroloji editörü, İstanbul’da 2017 yılında gerçekleşen dolu felaketini anımsattı. Bu felakette 200 milyon dolara yakın hasar meydana gelmiş, araç sahipleri sigortacıların yolunu tutmuştu.

Meteoroloji'den yeni hafta için uyarı geldiGündem

'İSTANBUL'UN GENELİ İÇİN BİR SİSTEM BEKLERKEN...'

Çukurçayır ise bunların yanında yanılmaya neden olabilecek unsurları da ifade ediyor. Şehir yapısı, şehrin denizle olan ilişkisi, denizden nasıl beslendiği ve atmosfer koşullarının faktör olduğunu ifade eden Çukurçayır, “İstanbul'un geneli için bir sistem bekliyorsunuz ancak neredeyse sokak sokak değişiyor” diye konuşuyor.

Özellikle iklim değişikliği nedeniyle zamansal ve alansal değişimlerin daha sık görüldüğüne vurgu yapan Meteoroloji Mühendisleri Odası Başkanı Çukurçayır, “Zamansal değişimler ile kastettiğimiz, bir haftada yağması beklenen yağmurun neredeyse birkaç saat içinde yağması. Alansal değişim ise şehrin bir noktasında sel yaşanırken diğer noktasında tek damla yağış görülmemesi” açıklamasını yapıyor.

[email protected] 

Kaynak: Web Özel