Euro'nun 10 TL'ye çıkması 'Ayşe Teyze' için ne demek?

Döviz kurunda devam eden oynaklık, dolar/TL'yi tarihi rekor seviyesi olan 8.58'lere yaklaştırırken, Euro/TL kurunu da 10 liranın üzerine taşıdı.

Bu durumun gerek iç gerek dış kaynaklı, iç içe geçmiş birçok nedeni var. Uzmanlara göre, son dalgalanmada öne çıkan nedenler şunlardı: İçeride devam eden 'Merkez Bankası'nın (TCMB) rezervlerine ne oldu' tartışması, TCMB'nin yeni yönetiminin izleyeceği para politikasına ilişkin belirsizlikler; dışarıda da ABD Başkanı Biden'ın soykırım çıkışından sonra ABD-Türkiye ilişkilerine yönelik endişeler...

Tabii doların Euro karşısındaki değer kaybı da göz ardı edilmemeli. Çünkü dolar, küresel çapta diğer ana ekonomilerin para birimlerine karşı değer kaybetmeyi sürdürürken, TL'ye karşı değer kazanıyor. Bu noktada, Euro/dolar kurunun 1.21 seviyelerini görmesi TL üzerinde baskı oluşturan dış nedenlerden bir diğeri. Bu arada, Euro/TL 26 Nisan itibarıyla 10.2248’e kadar yükseldikten sonra 27 Nisan sabahı 9.95-10 TL bandında seyretti. Dolar ise, aynı tarih aralığında 8.48'leri aştıktan sonra 8.23'lere kadar çekildi.

Peki Euro'nun 10 TL seviyelerini görmesi ülke ekonomisini ve vatandaşı nasıl etkileyecek? Türkiye'nin ithalatında Euro'nun yüzde 31 ile önemli bir payı var. Bu durum, kurdaki artışın, dövizle hiç işi olmayan sade vatandaşı nasıl etkileyeceği konusunda da bazı ipuçları veriyor. Euro'nun TL karşısında değer kazanması ithalatın pahalanması; bu da yüksek enflasyonun tetiklenmesi demek. Dolayısıyla sokaktaki vatandaşa doğrudan olmasa da dolaylı bir etki yapacağı aşikâr.

Kurdaki son hareketliliğin nedenlerini ve sonuçlarını, 10 TL'ye demirledi gibi gözüken Euro'nun Türkiye ekonomisindeki yerini;

• Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi, Ekonomist Prof. Dr. Veysel Ulusoy,  

• Ekonomist Murat Kubilay,

• Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan ile konuştuk.

Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi, Ekonomist Prof. Dr. Veysel Ulusoy.

YENİ ZAM SİNYALİ

Yeditepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Veysel Ulusoy, ekonomilerde paranın değerini belirleyen temel faktörlerin toplam arz ve talebi etkileyen faktörler olduğuna dikkat çekerek, TL'yi etkileyen bu faktörlerin, yani 'tüketimi yatırım, devlet harcamaları ve dış ticaret' in son dönemde derinden etkilendiğine işaret etti. 

"Bu harcamalar, ülke gelir seviyesi ve yapılan tasarruflara bağlı. Son dönemde tüm bu kalemlerde bir dengesizlik olduğu aşikar" diyen Ulusoy, "Döviz kurundaki artışlar eninde sonunda karşımıza fiyatlar genel seviyesinin yükselmesi olarak çıkacaktır" diye konuştu.

"Ücretlerin artmadığı, işsizliğin arttığı bir ortamda bu hayat pahalılığı, alım gücünde erime anlamına gelir" diyen Ulusoy, şöyle devam etti: "Sadece tüketimde değil, söz konusu fotoğrafı yatırımlarda ve diğer ekonomik aktivitelerde de azalma olarak görmek mümkün olacaktır. Özü itibarıyla, fakirleşen bir toplum haline geldik, geleceğiz."

'DAHA PAHALI VE KALİTESİZ MALLAR...'

Ulusoy, Euro'nun TL karşısında geldiği seviyeden ziyade, kurdaki oynaklığın ekonomiye daha çok zarar verdiğine vurgu yaptı.

Bu oynaklığın vatandaşa etkilerine ilişkin ise, şunları söyledi: "Euro'nun yükselmesi, ara malı ve sermaye mallarımızın büyük bir bölümünün AB'den geldiği fikriyle Türkiye'nin toplam arzını olumsuz etkiyecek, teknoloji transferini zayıflatacaktır. Vatandaş daha pahalı ve kalitesi azalmış ürün grubunu tüketme eğilimine girecektir."

Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan.

ENFLASYON VURGUSU

Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan, kurdaki artışın toplumun her kesimini doğrudan ya da dolaylı bir şekilde etkileyeceğine dikkat çekerek, olumlu yanının ise ihracatta görülebileceğini dile getirdi.

TL'nin Euro karşısındaki değer kaybının Türk mallarını ucuzlatacağı için dış talebe olumlu yansıyacağını söyleyen Erkan, "Türkiye'nin yaptığı üretimde ithal girdi maliyetlerinin önemli bir yeri var. Bu maliyetlerin ana bileşeni dövize endeksli olduğu için üretici tarafında maliyet etkisini artırır. Hammadde fiyatlarına yukarı yönlü etki yapar" dedi.

İthal edilen malın iç piyasaya aktarılmasındaki fiyatlamanın da yine döviz artışına göre yapılacağını aktaran Erkan, "Bu da enflasyon demektir" diye konuştu.

Erkan, şöyle devam etti: "Zaten kurun enflasyon artışı üzerinde bu kadar etkili olmasının ana nedeni ithalat maliyetlerinden gelmektedir. TL üzerindeki baskı arttığı sürece bunun enflasyona etkileri artarak devam eder. Bunlar da yüksek enflasyon, yüksek faiz gibi duruma söz konusu oluyor."

Ekonomist Murat Kubilay.

"ŞİRKETLERİN KÂRLILIĞI AZALACAK"

Ekonomist Murat Kubilay ise, temel mal ve hizmetlerdeki fiyatlamanın asıl olarak dolar cinsinden yapıldığı için Avro'nun vatandaşa doğrudan değil de dolaylı bir etkisinin olduğunu anlattı.

Ancak, Euro'nun TL karşısında değer kazanmasının, doları da yukarı çekeceğine işaret eden Kubilay, "Bu da tabii ki hayat pahalılığı demek. Türkiye'nin özel sektör dış borçluluğunda Euro'nun payı var ve kurun yukarı gitmesi şirketlerin kârlılığının azalması anlamına geliyor. Yatırım yapmaları da zorlaşacak" değerlendirmesini yaptı.

Son dönemde ara ara Türkiye hazinesinin euro cinsi borçlandığının da görüldüğünü ifade eden Kubilay, "Buralarda da yük artacaktır.  Ayrıca, turizm gelirlerinde de Euro'nun payının daha fazla olduğunu unutmamak lazım" şeklinde konuştu. 

İTHALATIN YÜZDE EURO 31'İ  EURO İLE

Öte yandan, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine bakıldığında, Euro'nun ithalatta payının arttığı gözlemleniyor. Buna göre:

• Türkiye'nin 2019'da yaptığı 210.3 milyar dolarlık ithalatın yüzde 30.5'i Euro cinsinden yapılmıştı.

• 2020'de ise 219.5 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Bu ithalatta Euro'nun payı yüzde 31.3 oldu. Bu durum 2021'in ilk 3 ayındaki ithalat için de aynı şekilde.

• Bunda, Türkiye’nin en büyük dış ticaret partnerinin AB olması etkili.

• 2019’da Türkiye’nin yaptığı 180.8 milyar dolarlık ihracatın yüzde 47.3’ü Euro cinsindendi. 2020'de bu oran yüzde 47.6'ya çıktı. 

gamze.bal@haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel