Çernobil'de neler oluyor? 305/2'deki seviye...☢️

İki dünya savaşının ardından 20. yüzyılın gördüğü en büyük felaket olarak anılan Çernobil nükleer faciasının üzerinden 35 yıl geçti.

35 yıl geçmesine rağmen patlamış reaktör hâlâ bir risk kaynağı olarak dünyanın karşısında duruyor.

Ukraynalı bilim insanları geçen ay 1986 yılından bu yana reaktörün içinde kimsenin girmediği 305/2 numaralı odada nötron sayılarının arttığını tespit etti.

Odadaki radyoaktif aktivitenin artması sonucu hali hazırda zarar gören duvarların çökmesi ve yapıya zarar vermesinden endişe ediliyor.

1.5 MİLYAR EUROLUK ÇELİK ÇATI

2019 yılında 1.5 milyar euro harcanarak reaktörün üzerine giydirilen yeni çelik çatı ile nükleer sızıntıların önüne geçmek için önlem alınmıştı.

Son yapılan araştırmalara göre füzyon reaktörlerinin içten içe yanmaya devam ettiği yeniden anlaşıldı.

Çernobil için 2019 yılında inşa edilen çelik konstrüksiyon.

Alandaki son nükleer hareketliliği ilk kez Science dergisi ortaya çıkarmıştı. Konu hakkında açıklamalarda bulunan Sheffield Üniversitesi’nden kimyager Neil Hyatt, “Çernobil’i bir barbekü gibi düşünün, ateş hâlâ yanmaya devam ediyor” demişti.

YILLAR GEÇSE DE KONTROL ALTINDA TUTMAK GEREK

Radyasyon seviyesinin yüksekliğinden dolayı 305/2 numaralı odaya erişilemiyor. 26 Nisan 1986’daki patlamanın ardından nükleer reaktörün enerji kaynakları kesilmiş ve nükleer malzemeler toplanmaya çalışılmıştı ama sızıntıyı yıllar geçse de kontrol etmek gerekecek.

305/2 numaralı odada nükleer sızıntıların neden hâlâ devam ettiği bilinmiyor fakat üretilen teorilere göre sızıntıyı engelleme çalışmaları uranyum kaynaklarını kurutmuş olabilir. Bu sebepten nötron sayıları yükselmiş sayılabilir.

Kiev merkezli nükleer araştırma kurumunun başkanı Roman Godun odada 75 tonluk nükleer yakıt olduğunu tahmin ediyor. Bu miktarda bir atık kritik seviye olarak kabul ediliyor.

Reaktörde yaşanan patlama sonrasından bir görüntü. Fotoğraf: Reuters

ROBOT YÖNTEMİ

Reaktörün tüm alanlarındaki radyasyon miktarı son yıllarda stabil seyrederken 305/2’deki miktarın son yıllarda dört kat arttığı belirtiliyor. Godun’a göre yeni teknoloji sayesinde odaya bir robot sokularak nükleer atık temizlenebilir.

Ukrayna hükümetinin sorunu tam olarak kavradıktan sonra alanı temizlemek için Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası ile masaya oturması bekleniyor. Banka 1,5 milyar euroluk çelik konstrüksiyona da finansman sağlamıştı.

NE OLMUŞTU? 

26 Nisan 1986'da, o dönem Sovyetler Birliği'ne bağlı olan Ukrayna'nın başkenti Kiev'in 130 kilometre kuzeyindeki Pripyat kenti, insanlık tarihinin en korkunç çevre felaketlerinden birine sahne oldu.

Pripyat şehri yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santrali'nin dördüncü reaktöründe yaşanan patlama sonucu çevreye, 1945'te Hiroşima'ya atılan atom bombasının 50 katına eşit miktarda radyasyon yayıldı.

Patlamanın ardından radyoaktif madde yüklü bulutlar Türkiye dahil birçok ülkeyi etkiledi. Çernobil nükleer faciası bazı bağımsız araştırmalara göre yaklaşık 200 bin kişinin doğrudan ya da dolaylı olarak ölümüne sebep oldu.

ÇAY İÇEN BAKAN

Çernobil'den binlerce kilometre uzakta bulunan ülkeler dahi radyasyonun yıkıcı etkilerini tarım ve hayvancılık noktasında inceleyip önlemler aldı. Türkiye'de ise kazadan sonra radyasyon bulutları Trakya ve Karadeniz’de gökyüzünü kapladı. Ardından yağmurlar yağdı.

1987'de kanser görülme oranı gözle görülür bir şekilde yükseldi. Çay, fındık gibi tarım ürünleriyle birlikte deniz ürünleri ve dereler radyoaktif kirliliğe maruz kaldı. Kazadan sonra toplanan çay ve fındığın büyük bir kısmı tüketildi. Bir kısmıda toprağa gömüldü.

Dönemin Sanayi ve Ticaret Bakanı olan ve 2011 yılında hayatını kaybeden merhum Cahit Aral, Çernobil sonrası Karadeniz'de yetişen tarım ürünlerinin güvenliği hakkında bir açıklama yaparken kameralar önünde “İçiniz rahat olsun” demiş ve radyasyonlu olduğu iddia edilen çayı içmişti.

Cahit Aral'ın meşhur 'çay içme anı' Fotoğraf: AA

DİZİ İLE TEKRAR POPÜLER OLDU

Önceki yıl HBO'nun çektiği başrollerini Jared Harris, Emily Watson ve Stellan Skarsgard’ın paylaştığı Çernobil dizisi ile olay genç kuşaklar ile yeniden buluştu. Dizi 2019 yılında düzenlenen Emmy ödüllerinde 'En iyi mini dizi dahil' 10 ödül kazanmıştı.Dizi 1986 Nisan ayında Sovyet Ukrayna'da meydana gelen nükleer santral felaketinin üzücü sonuçlarına odaklanıyor.

Çernobil dizisi, büyük ölçüde Belaruslu Nobel ödülü alan ünlü yazar Svetlana Aleksiyeviç'in Çernobil'den Sesler kitabında okuyucuları ile paylaştığı Pripyat halkının anılarına dayanıyor. 

Kaynaklar: The Telegraph, Washington Post, Anadolu Ajansı, BBC, Science Magazine