Candaş Tolga Işık'la Az Önce Konuştum programının konuğu Prof. Dr. Gökhan Demir

Haber Global'de yayınlanan Candaş Tolga Işık'la Az Önce Konuştum programının bu haftaki konuğu Türkiye'nin kanser tedavisi alanında yetiştirdiği uluslararası itibara sahip bir bilim insanı Prof. Dr. Gökhan Demir oldu.

Programdan öne çıkanlar:

Dünya genelinde kanser sıklığı arttı. Uluslararası veriler gösteriyor ki her beş insandan birisi kanser ile karşılaşıyor. Ancak kanser eskisi kadar öldürücü bir hastalık değil. Her 8 erkekten biri her 10 kadından biri kanser nedeniyle hayatını kaybediyor. Bugün artık her 3 kanser hastasından 2'si en az 5 yıl yaşayabiliyor. Hele ki erken tanı söz konusu olursa hastalığın tam olarak şifaya kavuşması da mümkün. Kansere bağlı ölümlerde çok azalma yaşandı. 30 yıllık bir süreçte kansere bağlı ölümlerde yüzde 27'lik bir azalma var. Kanser vakalarında artış var ama artık tam şifası mümkün. 

Kanserden korunmak için sağlıklı yaşamak gerekiyor. Tüm unsurlar yerine getirilse de tarama programlarını da aksatmamak gerekiyor. Eskiden elimizde tek silah kemoterapi, radyoterapiydi. Bugün akıllı moleküller, moleküller biyolojideki tedavi yöntemleri var. Yakın zamanda tümör aşıları da gündeme gelecek. Portföyümüz bir anda çok genişledi.

Onkolojide çok önemli bir gelişme olacak. Kanser için başlanan projeler Kovid'te işe yaradı ama çok güzel bir bilgi oluştu. Kanser tedavisinde aşı kullanılarak tedavi de mümkün olacak. 

mRNA aşıları kansere neden olur mu?

mRNA aşılarıyla ilgili kansere neden olabileceğine dair hiçbir klinik bulgu yoktur. Bugün milyonlarca insan mRNA aşısıyla korundu ve onlarda artmış bir kanser vakası kaydı yok. Moleküler onkoloji artık bir an bilim dalı olmaya başladı. Bizim bütün datamız genlerde. Bir ara molekül mRNA. Bununla ilgili çalışmıştım. Eskiden bir onkolog için moleküler bilgisi bir aksesuardı ama işin temeline oturdu şimdi. 

Aşırı kilo risk faktörüdür meme kanseri geçiren kadınlarda. Kadınlık hormonu ve yağ dokusu fazla olan kadınlarda da kemik erimesi daha az görülür. 

İnsülin bir büyüme faktörüdür ve tümör büyütücü etkisi de vardır. Kanser riskini artıran bir durumdur bu da. 

Pankreatit nedir?

Pankreas vücutta hem hormon salgılar. Pankreasın iltihaplanması pankreatit oluşabilir. Sıkıntılı bir durumdur ancak kanser riskini artırmaz. Önemli kanserden korunma mekanizmalarından birisidir. 

Rahim ağzı kanseri taraması yapılabiliyor. HPV aşısının devlet tarafından uygulanması lazım. 

Kalıtsal kanserler bütün kanserlerin yüzde 3-5'ini oluşturur. Mesela meme, rahim, prostat kanseri. Ailevi özellikler gösterebiliyorlar. 

BRCA mutasyonu özellikle ailesinde birinci derecede yakınında 40 yaş altı kanser olanlarda bu sendrom olabiliyor. Ailede bir kız kardeş negatif bir kız kardeş pozitif olabiliyor ancak bütün ailenin taranması gerekiyor. 

Meme tümörü olmadan koruyucu meme ve yumurtalık ameliyatı yapılabilir. 

Vücutta 100'den fazla kanser türü çıkabiliyor. Tarama programları var. Hastalığı erken yakaladığımızda, lenf bezlerine gitmeden yakaladığımızda tam şifa mümkün. Bazı kanser türlerinde de erken tanı da kanserin ilerlemesine engel olamıyor.

P53 tamir genidir. P53 eğer ki çalışıyorsa o zaman tamir hızlanır. Bugün bu alanda bir çözüm üretilmeye çalışıyor ve önemli çalışmalar yapılıyor. 

Kemoterapi hızlı çoğalan ve bölünen hücreleri yok eden bir kimyasal. Bir insanın vücudunda tümör hücreleri varsa en hızlı çoğalan hücreler tümör hücreleridir. Bütün hücreler bundan etkilenir ama zamanla diğer hücreler kendini yenileyebilir.

Genetik tarama ile erken evrede tümör tespit edilebilir

Türkiye'nin her ilinde artık genetik tarama yapılabiliyor. Bununla erken evrede tümörü tespit edebiliyoruz. 

Ailesinden hiçbir kanser hikayesi olmayan kişilere genetik haritalama önermiyoruz. Ama bu bir standart değil. Ailede risk olmamasına rağmen bir risk çıkarsa ona göre takip ediliyor. Ancak bu çok sık görülen bir olasılık değil.

Erken yaşta kansere yakalanmak daha hızlı seyreder anlamına gelmez. Gençlerde de çok yavaş seyreden tümör görülebilir yaşlılarda da çok agresif kanser türleri görülebilir. 

Sebze meyvenin yetiştirilmesi döneminde kullanılan kimyasallar risk oluşturabiliyor. Bilinen üreticilerden ürün kullanmak gerekiyor. Bir de genetiği değiştirilmiş organizmalar var. Onun için işlenmemiş gıdaları tercih etmek gerekiyor.

Her kadın ergenlikten sonra ayna karşısında memelerini kontrol etmeli

İnsan vücudunda 100'den fazla kanser çıkıyor. Dört beş tanesi için erken teşhis ve tarama programı var. Tarama toplumun her kesimine uygulanabilecek ve risk olduğunda da ileri tetkik yapılabilecek programlardır. Meme kanserinde erken teşhis sağlanabilir.

Her kadının ergenlikten sonra ayna karşısında memelerini kontrol etmesi gerekir. Asimetri kanser belirtisidir. Önce bakarak sonra her iki eli kullanarak koltuk atı ve memenin yoklanması gerekir. Bunun sık da yapılamaması gerekir. Ayda bir yapılması lazım. Kist olabilir bunlar genelde kanser de değildir. Elinize bir sertlik gelirse direkt hekime başvurmanız gerekir. 40 yaşından itibaren mamografi de çekilmesi gerekir. Biz eskiden 1- 2 santimetre altında kanser görmezdik. Şimdi 1 santimetrenin üzerinde görmüyoruz. Erken teşhise yakalanan meme kanserinde tam şifaya kavuşuluyor ve kemoterapiye de gerek kalmıyor. 

Cerrahi daha çok organ koruyuculuğuna geçti

Eskiden kanser cerrahisi radikaldi. Artık bu durum değişti. Artık cerrahi ne kadar az olursa ne kadar organdan az miktar çıkarırsa öyle yapmaya çalışıyoruz. Cerrahi çok daha organ koruyuculuğa doğru geçti. Bu da tedavi algoritmasını değiştirdi. Meme kanserinde cerrahi öncesinde tedaviler yapılmaya başlandı. 

Bir kadının birinci derece yakınında meme kanseri vakası varsa yüksek risk grubundadır ve genetik danışmanlık alması gerekir. Ailede genetik bozukluk varsa MR ile tarama yapılması ve koruyucu meme ameliyatları yapılması gerekiyor. 

Geninde BCRA 1 mutasyonu bulunan kadınların meme kanseri olma riski yüzde 80'dir

Geninde BCRA 1 mutasyonu olan birinin hayatı boyunca meme kanseri olma riski yüzde 80. Bu mutasyon riski olan her kadında meme kanseri olma riski yüzde 80'dir. Kanser olunması beklenmeden memelerin içinin boşaltılması ve protezle desteklenmesi gerekiyor. Birinci dereceden aile yakınlarından birden çok kişide BCRA 1 mutasyonu olması sizde de risk olduğunu gösterir. Ancak birinci dereceden yakınlarda en az 2 kişide olması gerekiyor. Meme kanseri tedavisinde çok büyük değişiklikler oldu. 

Onkoloji tedavi masrafları çok yükseldi. 30 yıl önce dünyada var olan ilaçlar Türkiye'de vardı artık bu mümkün değil. 

İmmünoterapi nedir?

İmmünoterapi ne anlama geliyor? Bağışıklık sistemi kansere karşı etkin kullanılamıyordu. Çünkü kanser hücresini de kendinden zannediyordu. Biz son 5 6 yıldır bunun neden böyle olduğunu bulduk. Kanser hücreleri çünkü beyaz bir molekül salgılıyor. O beyaz bayrağın olduğunu anladıktan sonra onu yok eden bir takım tedaviler geliştirildi. O beyaz bayrağı o hücreden alıyoruz. Bağışıklık sistemi bunu görünce ona saldırıyor. Bu o kadar etkin bir hale geldi ki akciğer kanserinin bir grubunda hastalığın ileri evresinde bile kullanılabiliyor. Bu tedavi vücudun kendi bağışıklık hücrelerinin kanserli hücrelere saldırması şeklinde söylenebilir. Birçok kanser türünde şu anda tedavi yöntemi olarak kullanılıyor. Olmazsa olmaz bir hale geldi. Tek bir kusuru var, çok pahalı bir tedavi yöntemi. Devletlerin çok rahatlıkla geri ödemeye alamadığı tedavi yöntemleri.

Kalın bağırdak kanseri erken teşhisle tam iyileşme sağlanabilen kanser türlerinden bir tanesi. 45 yaşından itibaren ailede hiçbir kalın bağırsak kanseri olmasa dahi mutlaka bir kolonoskopik tarama yapılması gerekir. Kanser olmadan kanser önlenebilir. 

Mide tümörünün ailevi olan bir alt türü vardır. Bu mide kanserlerine yol açabiliyor. Bugün artık genç mide kanser olduğu zaman mutlaka gene bakıyoruz. Bu tip bireylerde de kanser olmadan koruyucu mide kanseri ameliyatı yapılabilir.

Akciğer kanserleri için de tarama programları başlatıldı. 55 yaşından büyük günde en az 1 paket sigara içmiş bireylerde düzenli akciğer kanseri taraması yapılması gerekiyor.

Sarışınlarda cilt kanseri daha çok görülüyor. Kızıllarda cilt kanseri daha çok görülüyor. Eğer açık tenliyseniz mutlaka cilt kanseri taraması yaptırmanız gerekiyor. Çevresi düzensiz, zaman zaman kabuklanan ve kaşınan bir beniniz varsa hemen dermotoloğa koşun.

Melonom erken teşhis edilirse tam şifaya kavuşabilen bir hastalık.

Erkeklerde en sık görülen kanser prostat kanserinin PSA dediğimiz bir kan testi ile taraması yapılabilen bir kanserdir. Kanser taraması tümör markerlarıyla yapılmaz. 40 yaşında bir erkek bir kez PSA baktırsın seviyesi düşükse 5 yıl sonra tekrar baktırsın. Ancak 50 yaşından sonra bu seviye düşükse bile hep baktırsın. Yıllık ürolojik bu muayeneler de gerekiyor düzenli olarak. 

 Kovid-19 akciğer kanserine neden olmaz. Elimizde böyle bir bilgi yok. 

Kaynak: Haber Global TV