Herkesin cebine para koymak sorunları çözer mi?

Uzun yıllardır tartışılıyor… Devlet her vatandaşın cebine para koymalı mı? Sosyal güvenlik sisteminin işlediği her ülkede dar gelirli insanlar gerek vergi indirimleri gerekse de nakit yardımlarla destekleniyor fakat her vatandaşın cebine ayda belli bir miktar para koymak oldukça radikal bir fikir.

ABD’nin en fakir eyaletlerinden olan New Mexico’nun eyalet hükümeti Santa Fe kentinde her vatandaşa sabit maaş bağlamayı değerlendiriyor. Bu maaşın aylık 400 dolar civarında olması beklenirken eyaletin yıllık bütçesinin yüzde 11’inin bu projeye ayrılması gündemde. Eğer proje bu kentte başarılı olursa başka kentler de takip edebilir.

Herkese belli bir miktar maaş bağlamak uzun yıllardır tartışılan bir fikir. Filozof Thomas Pain’e göre toplumdaki eşitsizliği gidermenin bir yolu, Martin Luther King Jr.’a göre ise yoksulluğu ortadan kaldırmak için gerekli bir hamle.

Özellikle Silikon Vadisi’nin önde gelen isimleri son yıllarda otomasyondan dolayı pek çok insanın fabrikalardaki işlerinden olacağını bu sebepten ötürü devletlerin sabit bir maaş bağlaması gerektiğini söylüyor.

'DEVLET YARDIMI İLE YAŞIYORLAR'

Burada vatandaşın cebine ayda konacak miktarın çok iyi ayarlanması gerekiyor. Eğer insanlara kalifiye olmaları gerekmeyen bir işte kazandıklarına yakın aylık bir para verilirse işlerini bırakabilecekleri ifade ediliyor. ABD’de hiç de fena sayılmayan nakit yardımı alan pek çok çalışan hala işlerine dönmeden devlet yardımı ile yaşıyor.

Başka iktisatçılar ise düşük gelir seviyesindeki insanların hastaneye gitmek ve otomobillerini tamir ettirmeye güçlerinin yetmediğini devletin sağlayacağı maaşla bu ihtiyaçlarının daha rahat görebileceklerini söylüyor. Orta sınıfa mensup insanların cebine ayda konacak belli bir miktardaki para ise daha kaliteli bir yaşam sürmelerini sağlayabilir.

California’nın Stockton kentinde her vatandaşa ayda sabit bir ücret verildi. Deneyin sonunda haftalık çalışma saatlerinin azaldığı değil arttığı gözlendi. Uzmanlar insanların ek gelir ile yaşamlarındaki bazı sorunları çözdüklerini bu yüzden işlerine daha iyi odaklandıklarını söylüyor.

ABD eylatleri mali açıdan oldukça zor durumda. Ülke zaman zaman federal borç yüzünden devlet memurlarına maaş bile veremezken uzun süreli sürüdürebilir bir sabit geliri vatandaşlarına sağlayıp sağlayamayacağı merak ediliyor.

2017 yılında Finlandiya'da uygulanmaya başlayan evrensel gelir uygulaması 2019’da sona erdirilmişti. İki yılın sonunda geliri alan kişilerde stresin azaldığı, mutluluğun arttığı belirlense de işsizlikte kayda değer bir düşüş yaşanmadı. Uygulamada temel gelir olarak 560 euro verilen kişilere iş bulsalar da bu geliri almaya devam edecekleri garanti edilmişti.

İLGİLİ HABER

Halbuki gönlünden büyük bir meblağ kopmuştu...

TÜRKİYE’DE UYGULANABİLİR Mİ?

Evrensel sabit gelir uygulaması yani devletin vatandaşın cebine her ay belli bir miktar parayı sürekli olarak koyması Türkiye’de sürdürülebilir mi? Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi’nden Dr. Ezgi Seçkiner Bingöl’ün geçen sene yayımladığı ‘Kovid-19 Pandemisi Sonrası Evrensel Temel Gelir Tartışması: ‘Zamanı Geldi mi?’ isimli çalışmada şöyle diyor: Türkiye’de evrensel gelir akademik platformlarda ve sivil toplum kuruluşları tarafından zaman zaman tartışılsa da politik düzlemde karşılık bulmamış, henüz hükümetlerin gündemine girmemiştir. Temel gelir uygulaması Türkiye’de sosyal  yardım sunumunda yaşanan sorunlara (kurumsal dağınıklık, mükerrerlik, patronaj, adaletsizlik algısı, ayni yardım dağıtımının vatandaş onurunu zedelemesi gibi) alternatiftir. En önemlisi, evrensel temel gelir yoksulluk yönetiminde geçici, düzensiz ve her an geri alınabilir bir yol olan sosyal yardımlara hak temelli, kalıcı ve düzenli olarak tercih edilmesi gereken zorunlu bir yol gibi görünmektedir.

Kaynaklar: Bloomberg, Euronews, TESEV