Kafkas İslam Ordusu'nun Bakü'yü kurtarışının 105. yıl dönümü

1917 senesinde Rusya'da yaşanan Bolşevik devriminden sonra, düzenli Rus Ordusu Kafkasya'dan çekildi... Hemen ardından hür kalan; Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan, Transkafkasya Demokratik Federatif Cumhuriyeti adı altında kısa bir birleşme yaşasa da Bakü doğalgaz ve petrolünde gözü olan İngiltere'nin kışkırtmasıyla, Kafkasya derin bir kaosa sürüklendi...

Bakü'nün İngiliz-Rus-Ermeni işgali altında olması ve Ermeni Taşnakların Bolşevik adı altında Azerbaycan Türkeri'ne yönelik katliamları, genç Azerbaycan Cumhuriyeti'nin varlığını tehdit ediyordu...

İngilizlerin desteğiyle Bakü'yü ele geçiren eli kanlı Ermeni Devrimci Federasyonu; Bakü'de 12.000, Şamahı şehrinde 55.000 ve diğer şehirlerdeyse 35.000 Azerbaycan Türkü'nü işkence ederek katletti...

31 Mart 1918'de yaşanan bu kara olaylar, tarihe; "31 Mart Azerbaycanlıların soykırımı günü" olarak geçti... Bu dönemde Azerbaycan bağımsızlık ve egemenliği için en önemli adımı attı... Bağımsızlık, 28 Mayıs 1918'de Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te, Mehmet Emin Resulzade başkanlığındaki Azerbaycan Milli Şurası tarafından ilan edildi. Milli Şura'nın kabul ettiği "İstiklal Bildirisi"nde, ülkenin yönetim şeklinin cumhuriyet olduğu belirtildi...

Hemen sonrasında, 4 Haziran'daysa, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti, Osmanlı İmparatorluğu'yla imzaladıkları Batum Antlaşması'nın "dostluk ve karşılıklı yardım" maddesi gereğince, yardım talep etti...

Osmanlı Devleti bu yardım çağrısını geri çevirmedi... Zira, Kafkas Orduları'nın çoğunu Sarıkamış'ta kaybetmiştir. Ayrıca 1. Dünya Savaşı'na beraber girdiği Almanya, ordunun her hareketini takip ve kontrol etmektedir...

Kısıtlamalardan kurtulmak isteyen Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın emriyle tamamen Müslümanlardan oluşan özel statüde Kafkas İslam ordusu kurulur.

Ordunun kumandanlığına da Enver Paşa'nın kardeşi Nuri Paşa getirilir. İsmi ordu olsa da toplamda 3 Osmanlı tümeninden oluşan 12.000 kişilik bir birliktir. Bu birliklere sonradan Azerbaycan ve Dağıstan'dan gelen Türklerin de katılmasıyla ordu mevcudu 20.000'e ulaşır.

Kafkas İslam Ordusu, harekâtına Gence şehrinden başlar. Muzafferiyetle ilerleyen ordumuzun yine en büyük düşmanı, mevsim şartları olur. Yaz mevsiminin getirdiği kuraklık ve susuzluğun yanında Almanların silâh desteği vermemesi sebebiyle; ilerleme bir müddet dursa da bölge halkının büyük desteği ve Nuri Paşa'nın kararlılığı ile Eylül 1918'de İslam Ordusu, Bakü önlerine gelir. 30 saat süren uzun çarpışmalar neticesinde Ermeni Bolşevikler ve İngiliz destekçileri mağlûp edilir.

Bakü'ye girileceği haberi Harbiye Nezareti'ne verildiğinde ilk gelen cevap, Nuri Paşa'yı şok eder:

"Bakü Ruslara verilecek, petrolünü Almanlar alacaktı. Neden oraya taarruza lüzum gördünüz Niye bunu Başkumandanlığa haber vermediniz? Sizin yeriniz Kars'tır. Bakü'de ne işiniz var?Derhâl Kars'a dönünüz ve bir daha Başkumandanlık'tan izin almadan böyle işlere karışmayın!"

Birkaç saat sonrasında Enver Paşa'nın kendi evinden gelen şu telgraf ile moraller tekrar düzelir:

"Büyük Turan İmparatorluğu'nun Hazar kenarındaki zengin bir konak yeri olan Bakü şehrinin zaptı haberini en büyük meserretle (sevinçle) karşılarım. Türk ve İslam tarihi sizin bu hizmetinizi unutmayacaktır. Gazilerimizin gözlerinden öper, şehidlerimize fâtihalar ithaf (hediye) ederim."

Kafkas İslam Ordusu ilk gelen telgrafın alman kurmaylar tarafından gönderildiğini öğrenince, beklemeden Bakü'ye girer...

Ali İhsan Paşa öncesinde, güneyde Van'ı kurtarmış sonrasında Tebriz'e girmiştir. Böylece Kuzey ve Güney Azerbaycan da birleşmiş oluyordu.

Hemen mülkî idarenin tanzimine başlandı. Birkaç gün içinde şehirde normal hayat başladı.

Dükkânlar açıldı, yiyecek sıkıntısı en kısa sürede giderildi. Türk askerlerinin kontrolü altında Bakü, âsâyişe ve ekonomik refaha kavuştu. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti'nin başşehri Gence'den Bakü'ye taşındı...

Kafkas İslam Ordusu, Bakü zaferinden sonra ilerleyişini durdurmamış Dağıstan bölgesine destek vererek onların da hürriyetlerini kazanmasını sağlamıştır.

Ancak, Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın yenilmesi üzerine, 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi uyarınca, Osmanlı Devleti savaştan önceki sınırlarına çekilmek zorunda kalır...

Kafkas İslam Ordusu da Kafkasya'dan çekilerek Doğu Anadolu'ya dönmek mecburiyetinde kalmıştır...

Osmanlı'nın çekilmesinden sonra, Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti; varlığını iki sene
koruyabilmiş, 1920 senesinde Sovyet işgaline uğramıştır. Bu dönemde temeli atılan millî ve mânevî değerler, Azerbaycan Cumhuriyeti kurulana kadar muhafaza edilmiştir. Günümüz Azerbaycan'ında Nuri Paşa hâlâ bir kahraman olarak yâd edilmektedir.

MSB, Bakü'nün düşman işgalinden kurtuluşunun 105. yıl dönümünü kutladıGündem

Kaynak: Haber Global TV