İbrahim Reisi kimdir?

Helikopterinin bugün devlet medyasının "sert iniş" olarak nitelendirdiği bir iniş yaptığı haberi, 1988'de mahkumların toplu infazına karıştığı gerekçesiyle ABD ve diğer ülkelerin yaptırımlarıyla karşı karşıya olan liderin dikkatleri yeniden üzerine çekmesine neden oldu.

63 yaşındaki Reisi, daha önce İran yargısını yönetiyordu. Cumhurbaşkanı olarak Tahran'ın 2015 yılında dünya güçleriyle nükleer anlaşmaya varmasını sağlayan nispeten ılımlı din adamı Hasan Ruhani'ye karşı 2017 yılında Cumhurbaşkanlığı için başarısız bir denemesi oldu.

Reisi, 2021'de, potansiyel olarak önde gelen tüm rakiplerinin İran'ın inceleme sistemi kapsamında adaylıklarının engellendiği bir seçimde tekrar aday oldu. 

Reisi, İslam Cumhuriyeti tarihindeki en düşük katılım oranına sahip olan 28,9 milyon oyun yaklaşık 62'sini aldı. Milyonlarca kişi evde kaldı ve bazıları da geçersiz oy kullandı.

Reisi, seçilmesinin ardından düzenlenen bir basın toplantısında, kanlı İran-Irak savaşının sonunda "ölüm komisyonları" olarak bilinen ve siyasî mahkumlar, militanlar ve diğerlerinin göstermelik olarak yeniden yargılandığı 1988 idamları sorulduğunda meydan okurcasına konuştu.

İran'ın o dönemki Dinî Lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin Birleşmiş Milletler'in arabuluculuğundaki ateşkesi kabul etmesinin ardından Saddam Hüseyin tarafından ağır bir şekilde silahlandırılan İranlı muhalif grup Halkın Mücahitleri üyeleri sürpriz bir saldırıyla Irak'tan İran sınırını geçtiler. İran, onların saldırısını engelledi.

Duruşmalar o sıralarda başladı ve sanıklardan kendilerini tanıtmaları istendi. Uluslararası Af Örgütünün 1990 tarihli bir raporuna göre, "mücahit" cevabını verenler ölüme gönderilirken, diğerleri "İslam Cumhuriyeti ordusu için mayın tarlalarını temizlemeye" istekli olup olmadıkları konusunda sorgulandı. 

Uluslararası İnsan Hakları grupları yaklaşık beş bin kişinin idam edildiğini tahmin ediyor. Reisi, bu komisyonlarda görev yapmıştı.

ABD, 2019'da Reisi'ye "suç işledikleri sırada çocuk yaşta olan kişilerin idam edilmesine ve İran'daki mahkumlara yönelik işkence ve diğer zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele veya cezalandırmalara idarî gözetimde bulunduğu için" yaptırım uyguladı. 

İran nihayetinde, 85 yaşındaki dini lideri Ayetullah Ali Hamaney tarafından yönetiliyor. Ancak Cumhurbaşkanı olarak Reisi, ülkenin uranyumu neredeyse silah düzeyine kadar zenginleştirmesini ve Batı ile çatışmasının bir parçası olarak uluslararası denetçileri engellemesini destekledi.

Reisi ayrıca, nisan ayında İsrail'in Suriye'nin başkenti Şam'daki Büyükelçilik yerleşkesinde İranlı generalleri öldürdüğünden şüphelenilen bir İsrail saldırısına karşılık olarak bu ülkeye 300'den fazla insansız hava aracı ve füzenin ateşlendiği büyük bir saldırıyı destekledi. 

Bu da iki ülke arasında yıllardır süren gölge savaşın genişlemesine neden oldu.

Reisi ayrıca, Mahsa Emini'nin 2022'deki ölümü ve bunu takip eden ülke çapındaki protestolar da dahil olmak üzere tüm muhalefeti bastırdı.

Aylarca süren güvenlik kuvvetleri baskısında 500'den fazla kişi öldü, 22 binden fazla kişi gözaltına alında ve yaklaşık 10 kişi de idam edildi.

Birleşmiş Milletler soruşturma paneli, mart ayında, kurallara uygun şekilde başörtüsü takmadığı için gözaltına alınan Emini'nin ölümüne yol açan "fiziksel şiddetten" İran'ın sorumlu olduğunu tespit etti.

İran Kızılayı “Reisi’nin helikopteri bulundu” iddialarını yalanladıDünya