Güneşin 50 katı! Karşınızda bilinen en uzak yıldız: Earendel

İnsanoğlu her zaman bu evrende yalnız olup olmadığını merak etti. "Uzaylılar var mı?" sorusu yıllardır cevabını arıyor. 43. Amerikan Başkanı George W. Bush katıldığı bir televizyon programında "UFO'lar gerçekten var mı?" sorusunu "Buna cevap vermeyeceğim" diyerek yanıtlamıştı. Uzaylıların olup olmadığı şimdilik şöyle dursun insanoğlu bugüne kadar bilinen en uzaktaki yıldızı keşfetti.

Yapılan keşfi 30 Mart günü Johns Hopkins Üniversitesi'nde astrofizikçi olan Brian Welch, yazdığı makale ile duyurdu. Teknik adı WHL0137-LS olan yıldız için keşfi yapanlar Earendel ismini verdiler.

ADI YÜZÜKLERİN EFENDİSİ'NDEN GELİYOR

Eski İngilizcede "sabah yıldızı" ya da "şafak" manasına gelen bu ismi İngiliz yazar J.R. Tolkien'in eseri Yüzüklerin Efendisi romanını okuyanlar tanıyacaktır. Yüzüklerin Efendisi romanında ismi Eärendil olan ve "Silmaril" adında parlak bir mücevher taşıyan yarı elf (Yüzüklerin Efendisi romanındaki hayali bir ırk) bir karakter, yıldıza ilham kaynağı oldu.

Araştırma ekibinde bulunmayan NASA astronomu Michelle Thaller yıldızın adıyla ilgili olarak, "Bu, şafak yıldızı anlamına gelir ve eski İngilizce bir kelime. Çok hoş. Ve bu, kelimenin tam anlamıyla, zamanın başlangıcında, yani yıldızların şafağında oluşan bir yıldız" dedi.

EN UZAK VE EN ESKİ YILDIZ 

Dünyadan 12.9 milyar ışık yılı uzaklıkta olan yıldız, 13.8 milyar yaşında olduğu tahmin edilen evrenin oluşumu ve yapısı için bize çok önemli ipuçları verebilir. Earandel'in bu güne kadar keşfedilmiş en eski yıldızlarından biri olduğu düşünülüyor. Ayrıca bir önceki en eski yıldızın 9 milyar ışık yılı uzakta olduğunu var sayarsak, bu astronomi bilimi için çok önemli bir sıçrama.

Bilim insanları Earendel'in, Güneş'in kütlesinden en az 50 katı büyüklüğünde kütleye sahip ve Güneş'ten milyonlarca kat parlak olduğunu tahmin ediyor. Bu durum da yıldızı bilinen en büyük kütleli yıldızlar arasına yerleştiriyor. Ancak böyle parlak bir yıldız bile normal şartlarda tespit edilemezdi. Bu kadar uzak mesafelerde, bütün bir galaksi bile sadece bir ışık lekesi olarak görülüyor.

GALAKSİ KÜMESİ BÜYÜTEÇ OLARAK KULLANILDI 

Gökbilimciler, Earendel'i tespit edebilmek için nadir görülen bir kozmik olaydan yararlandılar. Dünya ile Earendel arasında bulunan devasa bir galaksi kümesini büyüteç gibi kullanarak bu yıldızı tespit edebildiler. Kümenin yerçekimi kuvveti o kadar yoğundu ki, ışığın etrafında bükülmesi sonucu; arkasındaki nesnelerden gelen ışığı güçlendirdi ve güçlü bir kozmik büyüteç oluşturdu.

Bilim insanları yıldızın uzaklığını ise renginden hesapladı. Yıldızın ışık dalga boyunu inceleyen bilim insanları, kırmızı renginden yıldızın tahminen 12.9 milyar ışık yılı uzaklıkta olduğunu buldular. Fizik kurallarına göre uzaktaki nesnelerin renkleri, nesne uzaklaştıkça kırmızıya dönüyor. Yıldız, Dünya'nın yakınlarında olsaydı daha mavi bir tonda görünecekti. 

Planlanan gözlemler ayrıca gökbilimcilerin yıldızın parlaklığını ve sıcaklığını ölçmesine ve en eski nesil yıldızların bileşimi hakkında fikir vermesine olanak sağlayacak. Bugün gökyüzünde gördüğümüz yıldızların ataları olan bu yıldız, evrenin büyük kütleli yıldızların ürettiği ağır elementlerle dolmamasından önce oluşmuştu. Sadece ilkel hidrojen ve helyumdan oluşan erken nesil saf yıldızların teorik tahminleri var, ancak doğrudan kanıt yok.

Johns Hopkins Üniversitesi'nden astronomi doktora öğrencisi ve makalenin baş yazarı Brian Welch, "Earendel'i incelemek, evrenin aşina olmadığımız, ancak her şeyi bilmemize yol açacak bir pencere olacak" dedi.

JAMES WEBB TELESKOBUNUN ÖNCELİKLİ GÖREVİ

Geçtiğimiz aylarda fırlatılan ve yörüngesine oturtulan James Webb teleskobu için Earandel yıldızını izlemek öncelikli görevlerden biri. Berilyumdan yapılan 34 metrekare aynaya sahip Webb teleskobu için hassas ayarlamalar yapılmaya devam ediyor.

Haziran ayında devreye alınması beklenen teleskop, 13 milyar ışık yılı uzaklıktaki yıldızları bile net bir şekilde fotoğraflayabilecek. James Webb teleskobu, Earandel'i bulan ve 1990'dan bu yana görevde olan Hubble teleskobunun yerine üretilmişti.

Hubble'dan daha hafif olmasına karşın Hubble'dan çok daha büyük ve gelişmiş bir aynaya sahip. Bu sayede James Webb teleskobu, Hubble'dan 3 kat daha fazla alanı gözlemleyebilecek. Hubble teleskobu dünyadan sadece 500 km yükseklikte görev yaparken, James Webb dünyadan 1,5 milyon kilometre uzaklıkta bulunuyor. James Webb teleskobunun yapımı 10 milyar dolara mal oldu.

Kaynak: The Guardian, Space.com, NASA

Kaynak: Web Özel