Arjantin ve Brezilya ile yine gündemde! Kimler, neden 'ortak para' kullanıyor?

Güney Amerika'nın en büyük iki ekonomisi konumundaki Brezilya ve Arjantin, ortak bir para birimine geçmeye hazırlanıyor. Çarpıcı haberi duyuran Financial Times, iki ülke liderinin hazırlıklara başlanması konusunda bir açıklama yapmaya hazırlandığını yazdı. Ortak para biriminin adının güney anlamına gelen “sur” olması bekleniyor. Bu ihtimalle gözler bölgeye çevrildi. Peki hayata geçmesi muhtemel bu hamleyle iki ülke neyi planlıyor? Dünyada hangi ülkeler ortak para kullanmakta?

Brezilya'da seçimlerden zaferle ayrılan Luiz Inacio Lula da Silva, ilk resmi yurt dışı ziyaretini Arjantin'e gerçekleştirdi. Lula, Arjantin Devlet Başkanı Alberto Fernandez tarafından resmi törenle karşılanırken söz konusu buluşma, Brezilya'da Jair Bolsonaro iktidardayken gerilen ilişkilerin onarılması açısından da büyük rol oynamakta.

LULA, ÖZÜR DİLEDİ

Bunun en önemli sinyali buluşma sonrası iki liderin yaptığı ortak açıklamada verildi. Lula, Bolsonaro'nun Arjantin'e yönelik geçmişte söylediği sözlere ilişkin, “Brezilya Eski Devlet Başkanı'nın, Fernandez'e yönelttiği tüm kabalıklar için Arjantin halkından özür diliyorum” ifadelerini kullandı. Fernandez ise Lula'ya sevgili dostum diye seslendi ve Brezilya'daki Kongre baskınını hatırlatarak şunları söyledi:

“Brezilya'nın demokratik kurumlarına ve demokrasisine saldırılmasının her zaman karşısında olacağız. Sevgili dostum, Arjantin olarak daima yanınızda olacağımızı bilmenizi isterim.”

İki ülke liderini bir araya getiren asıl olay ise CELAC zirvesi. Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu (CELAC) 7. Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi, 24 Ocak'ta Arjantin'in başkenti Buenos Aires'te start aldı. Zirve kapsamında Brezilya'nın önerdiği ve Arjantin'in desteklediği “sur” (güney) isimli ortak para planının da masaya yatırılması bekleniyor.

“Sur” ile bölge ülkeleriyle ticaretin canlandırılması ve ABD dolarına bağımlılığın azaltılması amaçlanıyor.

Bu noktada CELAC'ın bağlayıcı görüşlere sahip olmayan bir istişare ve iş birliği topluluğu olduğunun altını çizmekte fayda var. Yani CELAC bir Avrupa Birliği değil. Bolsonaro, 2020'de Brezilya'yı CELAC'tan çıkarmıştı.

ORTAK PARA HAZIRLIKLARI BAŞLIYOR...

Fikir aslında 2019'da ilk kez “Arjantin ve Brezilya arasında bir ortak para” şeklinde masaya gelmiş, o dönemde Brezilya Merkez Bankası buna karşı çıkmıştı. Bu kez iki ülke bu ihtimale daha hazır gözüküyor. Arjantin Maliye Bakanı Sergio Massa, Financial Times'a CELAC öncesi şunları söylüyordu:

“Ortak para birimi oluşturmak için gerekli mali düzenlemeler ve konu başlıkları, ekonominin büyüklüğü ve merkez bankalarının rolü gibi gerekli parametreler incelenecek.”

Ülkeler kısaca özetlemek gerekirse ticari ve ekonomik entegrasyonu teşvik etmek, işlem maliyetlerini azaltmak ve ekonomide istikrar ve güveni artırmak da dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle ortak paraya geçebiliyor. Kağıt üzerinde ortak para, ülkeler arasında seyahati kolaylaştırabildiği gibi, ticareti de kolaylaştırıyor ve hükümetlerin ekonomi politikalarını koordine etmesini sağlıyor.

Bir ülkenin diğerinin para birimini kabul ettiği durumlar dışında (örneğin Ekvador'un 2000 yılında ABD dolarına geçmesi gibi) resmi anlaşmalar ile kullanılan ortak paralar ise şunlar:

Euro: AB üyesi ülkeler ile San Marino ve Andorra

Batı Afrika CFA frangı: Batı Afrika Merkez Bankası üyesi sekiz Batı Afrika ülkesi

Orta Afrika CFA frangı: Orta Afrika Merkez Bankası üyesi altı Orta Afrika ülkesi

CFP frangı: Eski Fransız sömürgesi Pasifik ada ülkeleri

Doğu Karayipler doları: Sekiz Karayip ülkesi

Güney Afrika randı: Güney Afrika, Lesotho, Namibya, Eswatini

Bununla birlikte uzmanlar ortak para biriminin bazı dezavantajları olabileceğinin de altını çiziyor. Bunların başında ülkelerin ekonomik sorunları çözerken kendi para politikalarını kullanamamaları gelmekte. Örneğin ortak para birimi kullanan ülkeler faiz oranlarının nasıl olacağına tek başlarına karar veremiyor. Ülkeler ayrıca bu sistemlerde döviz kuru üzerindeki kontrolü de yitiriyor.

Arjantin ve Brezilya özelindeki soru işaretleri ise iki ülkenin ekonomik entegrasyonunun ve siyasi irade ile makroekonomik planlar arasındaki dengelerin nasıl sağlanacağı noktasında... Komşu olsa da iki ülkenin hem dil açısından hem de kültürel farklılıklarının da konsensusu zorlaştırabileceği ifade ediliyor. Öte yandan tüm Latin Amerika coğrafyasının dolara olan bağımlılığının da aşılması gereken bir sorun olarak uzun yıllardır ortada durduğu ve çözüm için irade koyacak ülkelerin başında şüphesiz Arjantin ve Brezilya'nın geldiği de yorumlarda öne çıkmakta.

metin.aktasoglu@haberglobal.com.tr 

Kaynaklar: Financial Times, O Globo, Clarin, El Pais, Euronews

Beğenmeyen baskın yapıyor! ABD, Irak, şimdi de Brezilya...Dünya

Kaynak: Web Özel