Evrenin dört bir köşesinde su arıyoruz... Bu kez bulduk mu?

Evrenin dört bir köşesinde su arıyoruz... Bu kez bulduk mu?
Montreal Üniversitesi tarafından yapılan TOI-1452 b'nin bir görseli. Fotoğraf: CFH

İnsanlığın uzayda su arayışı devam ediyor. Yüzeyi sadece okyanusla kaplı olduğu var sayılan bir gezegenin keşfi, bilim insanlarını bu konuda daha da heyecanlandırdı. Peki uzayda su arama serüveni yıllar içinde nasıl gelişti? Metan okyanusları ne anlama geliyor?

Yetişkin bir insan vücudunun yüzde 60'ı sudan oluşuyor. Vücuttaki hücrelerin yaşam fonksiyonlarını devam ettirebilmesi için su gerekli. İnsanlık bu nedenle uzayda da su arayışını sürdürüyor. 

Uzayda su arama çalışmaları ise son yıllarda sonuç vermeye başladı. Astronomlar yüzeyi tamamen su ile kaplı olduğunu düşündükleri bir gezegen keşfettiler.

Dünya'ya yüz ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızın çevresinde dönen gezegen, bulunduğu sistemin yaşanabilir alanında yer alıyor. Bir gezegenin yaşanabilir alanda bulunması, yıldızından yüzeyinde su bulundurabilecek ve yaşama elverişli iklime sahip olabilecek yeterli uzaklıkta olması anlamına geliyor. Güneş'e olan uzaklığı sayesinde yüzeyinde sıvı su barındıran ve yaşanabilir iklime sahip olan Dünya da Güneş Sistemi'nin yaşanabilir alanında bulunuyor.

TOI-1452 b olarak adlandırılan bahse konu gezegen, Dünya'dan yüzde 70 oranında daha büyük. Ancak bilim insanları, gezegenin yoğunluğunun Dünya'dan düşük olmasının, gezegenin kalın bir su tabakasıyla kaplı olduğu anlamına geldiğini söylüyor. Yüzeyinde okyanus barındıran gezegenler, en yüksek yaşam olasılığına sahip gök cisimleri olarak nitelendirildiğinden ötürü gök bilimcilerin özellikle ilgisini çekmekte. Üstelik astronomlar, TOI-1452 b'nin bugüne kadar keşfedilmiş yüzeyinde okyanus bulunan en iyi gezegen adayı olduğunu da belirtiyor.

GEZEGEN NASIL KEŞFEDİLDİ? 

Gök cismi, NASA'nın öte gezegenleri tarayan teleskobu TESS tarafından keşfedildi. TESS, gezegenin bulunduğu yıldızın ışığının her 11 günde bir azaldığını fark etti. Yapılan hesaplamalar sonucu, bu duruma yıldızın etrafında dönen ve yüzeyinde okyanus bulunan bir gezegenin neden olduğu anlaşıldı.

Universite de Montreal'de doktora öğrencisi ve Öte Gezegenler Araştırma Enstitüsü'nden Charles Cadieux, "TESS tarafından tespit edilen sinyalin gerçekten, bu ikili sistemdeki iki yıldızın en büyüğü olan TOI-1452'yi çevreleyen bir öte gezegenden kaynaklandığından emin olmamız gerekiyordu" diyor.

Gezegenin kütlesini hesaplamak için, Hawaii'deki kızılötesi spektrumlu bir teleskop kullanıldı. 50 saatten fazla gözlemle, gezegenin kütlesinin Dünya'nın kütlesinin yaklaşık beş katı olduğu öngörüsüne varıldı.

Cadieux, "Yarıçapı ve kütlesi, temelde metal ve kayadan oluşan bir gezegen için beklenenden çok daha düşük bir yoğunluğa sahip" diyor. Gezegenin kütlesinin yüzde 30'unun su olmasının bu duruma neden olduğu tahmin ediliyor. Her ne kadar Dünya yüzeyinin yüzde 70'i sudan oluşsa da su oranı yüzde 1'e denk geliyor.

Evrenin dört bir köşesinde su arıyoruz... Bu kez bulduk mu? - Resim : 1
Saturn uydusu Europa'nın buzullarının altında tuzlu su okyanusu bulunuyor. Fotoğraf: Shutterstock 

GÜNEŞ SİSTEMİ'NDE SU BULUNAN GÖK CİSİMLERİ 

Güneş Sistemi'nde su bulunduğu düşünülen tek gezegen Dünya değil. Jüpiter'in uydularından Europa'da devasa bir okyanus olduğu tahmin ediliyor. Yüzeyinde 15-25 kilometre kalınlığında buzullar olan gökcisminin bu buzullarının altında 65 ila 160 kilometre derinliğinde bir tuzlu su okyanusu olduğu var sayılıyor. Bin 500 kilometre yarıçapı olan gezegendeki okyanusta yaşam olduğu ihtimali üzerinde de duruluyor.

Jüpiter'in en büyük uydusu Ganymede'nin de kütlesinin yüzde 46'sı sudan oluşuyor. Ganymede, Güneş Sistemi'ndeki en büyük uydu. Yarıçapı 2 bin 634 kilometre olan gök cismi, Merkür'den bile büyük. Ganymede'nin 95 kilometrelik kalın kabuğu altında 100 kilometre derinliğinde bir tuzlu su okyanusu bulunduğu düşünülüyor. 

Satürn en büyük uydusu Titan da Dünya'dan sonra Güneş Sistemi'nde yüzeyinde sıvı barındıran ikinci gök cismi. Ancak Titan'ın yüzeyinde su değil, sıvı metan bulunuyor. Çok sayıda metan denizi ve gölleri bulunan bu gezegenin yüzeyine metan yağmurları da yağıyor. 

Titan'da su da mevcut olduğu düşünülüyor. Ancak su yüzeyde değil. Gezegenin kalın kabuğunun altında tıpkı Europa ve Ganymede'de olduğu gibi bir su okyanusu bulunduğu düşünülüyor. Satürn'ün bir diğer uydusu Enceladus'un de buz kabuğunun altında da bir okyanus olduğu var sayılıyor. 

 Kaynaklar: Euronews, NASA, The Guardian