Mars yolculuğu öncesi insanlığı düşündüren bir detay daha: Peki ya kemiklerimiz?

Mars'ın fethi, uzay macerası başladığından bu yana insanlığın en büyük hayallerinden biri. ABD Uzay ve Havacılık Dairesi NASA, Mars'ta koloni kurmak için hummalı bir çalışma yürütüyor. Bunun için de Elon Musk'ın sahibi olduğu SpaceX firmasının geliştirdiği Starship roketlerini kullanmayı planlıyor.

Ancak Mars'a yerleşmek bir kenara dursun Mars'a gitmek bile hiç kolay değil. Dünya'dan en uzak konumda, 401 milyon kilometre uzaklıkta olan kızıl gezegen, 26 ayda bir dünyanın 56 milyon kilometre kadar yakınına gelebiliyor. Bu yakınlaşma zamanları iyi hesaplandığında, şu anki teknoloji ile Mars'a gitmek 9 ay sürüyor. Mesafe ve rotadan çok daha önemli bir sorun daha var: Kas ve kemik erimesi!

10 YILLIK KÜTLE KAYBI

Daha önceki araştırmalar, uzayda kaldığı süre boyunca insan vücudunun yüzde 1 ila yüzde 2 arasında kemik kaybı yaşadığını ortaya koyuyordu. Ancak yeni araştırmalar durumun sandığımızdan daha vahim olduğunu gösterdi. Uzaya çıkan bir insanın bir yılda bile iyileşemediği, hatta bazı astronotların bir yıl sonunda bile hala 10 yıllık kemik kütlesi kaybı yaşadığı ortaya çıktı. 

Kanada'nın Calgary Üniversitesi'ndeki McCaig Kemik ve Eklem Sağlığı Enstitüsü'nün direktörü Dr Steven Boyd, astronotların kaybettiği kemik yoğunluğunun, Dünya'ya geri döndüklerinde 30 yılda kaybedecekleri kemik yoğunluğuyla eşdeğer olduğunu söyledi. Bu veriler, Uluslararası Uzay İstasyonu'na (ISS) giden astronotların ISS seyahatleri öncesinde ve sonrasında yapılan ayak kemikleri taramaları ile elde edildi.

Araştırmacılar, dokuz astronotun kaval kemiğinin Dünya'da geçen bir yılın ardından tam olarak düzelmediğini ve hala yaklaşık on yıllık kemik kütlesinden yoksun olduklarını keşfettiler.

İyileşme süreçleri en yavaş ilerleyen astronotlar ise ISS'de 4-7 ay süreli en uzun görevlerde yer alanlar. Boyd, "Uzayda ne kadar uzun süre kalırsanız, o kadar çok kemik kaybedersiniz" diyor.

Boyd ayrıca, astronotların gelecekte uzayda uzun yıllar geçirmelerini gerektirecek Mars misyonlarının da "çok endişe verici" olduğunu söyledi. Bugüne kadar en uzun uzayda kalma rekoru, 438 gün ile Rus astronot Valeri Polyakov'a ait. Kısaca, uzayda sadece bu kadar kısa bir süre geçirilmesinin bile vücutta nasıl değişimler yaratacağına dair veriler mevcut.

Olası bir Mars görevinin çok daha uzun olacağı varsayılırsa -ki giden ilk astronotların ölene dek Mars'a yerleşeceği konuşuluyor- bu göreve katılanlarda nasıl sağlık sorunları yaşanılacağı da henüz öngörülemiyor.

Boyd "Bir süre sonra sabit bir duruma gelip kemik kaybımızın durması veya kemik kaybetmeye devam etmemiz mümkün. Ama geriye hiçbir şey kalmayana kadar kemiklerimizi kaybetmeye devam edeceğimizi hayal edemiyorum” diyor.

Yeni çalışma, uzay uçuşunun kemiklerin yapısını nasıl değiştirdiğini de gösterdi. Boyd, bu durumu "Bir vücudun kemikleri Eyfel Kulesi gibi düşünülürse, yapıyı tutan metal çubuklardan bazıları kaybolacaktır" şeklinde izah ediyor. Astronotların Dünya'ya döndüğünde kalan kemiklerinin kalınlaştırıldığını, 'yeni çubuklar yaratmadıklarını' söylüyor.

2020'de yapılan bir modelleme çalışması ise, Mars'a yapılacak üç yıllık bir uzay uçuşunda astronotların yüzde 33'ünün kemik erimesi riski altında olacağını öngördü.

SPOR YAPMAK YETMEYEBİLİYOR

Çalışma, bazı egzersizlerin kemik kütlesini korumak için diğerlerinden daha iyi olduğunu ortaya koydu. "Deadlift"in (halter kaldırarak yapılan alt vücut egzersizi) koşma veya bisiklete binmekten önemli ölçüde daha etkili olduğu kanıtlandı. Boyd, gelecekte Mars yolculuğunda görev alacak astronotların daha ağır alt vücut egzersizlerine önem vermesi gerektiğini söyledi.

Öte yandan kas kaybı da yerçekiminin çok az olduğu veya hiç olmadığı ortamlarda en az kemik kaybı kadar önemli bir sorun. Uzaydaki astronotlar, bu durumu telafi etmek için genellikle günde iki saat spor yaparlar. NASA, önlem alınmaması halinde kas boyutunun ve fonksiyonunun yüzde 20 ila 40 oranında azalabileceğini dile getiriyor.

Fransa'nın CNES uzay ajansının tıp araştırmaları başkanı Guillemette Gauquelin-Koch, uzayda yaşanan yer çekimi yoksunluğunun var olan en kapsamlı fiziksel hareketsizlik durumu olduğuna işaret ediyor.

Doktor, "Günde iki saat spor yapsanız bile, diğer 22 saat boyunca uzayda yatalak gibisiniz. Mürettebat için ulaştıklarında Mars topraklarına ayak basmak kolay olmayacak." diyor.

Kaynaklar: The Guardian, NASA, CNBC, BBC, Space.com