Geceleri artan kaşıntısı olanlar dikkat: Temasla bulaşıyor, eşyalardan bile geçiyor!
Dünyada 300 milyon kişinin pençesine düştüğü uyuz, özellikle gece kaşıntılarıyla kendini gösteriyor. Temasla bulaşan bu hastalık, eşyalar aracılığıyla da yayılıyor. Uzmanlar, uyuz belirtilerini ve tedavi yöntemlerini anlattı.
Son zamanlarda adından sıkça bahsettiren uyuz hastalığı hakkında Medipol Mega Üniversite Hastanesi Dermatoloji Bölümünden Prof. Dr. Filiz Topaloğlu Demir önemli açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Filiz Topaloğlu Demir, uyuz hastalığının önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu belirterek “Sarcoptes scabiei var. Hominis olarak da bilinen uyuz akarının neden olduğu çok kaşıntılı ve bulaşıcı olan paraziter bir deri hastalığıdır. Kadın ve erkek fark etmeksizin her iki cinsiyette, tüm yaş gruplarında, tüm sosyoekonomik düzeylerde ve tüm etnik gruplarda görülebilir. Bununla birlikte aşırı kalabalık ortamlar, göç, kötü beslenme, kötü hijyen şartları, evsizlik ve demans gibi durumlar hastalığa yakalanma oranını arttırır. Dünya çapında yaklaşık 300 milyon kişinin hastalığa yakalandığı düşünülüyor. Soğuk ortamda uyuz parazitinin daha uzun süre hayatta kalabilmesi ve yazın terdeki antimikrobiyal peptidlere duyarlı olmaları sebebiyle sıcak yaz aylarından çok sonbahar ve kış aylarında görülme sıklığı artar. Özellikle bakım evleri, kışla, okul ve yurtlar gibi toplu yaşanan yerlerde daha sık görülür” diye konuştu.
El, koltuk altı, bel, kalça ve ayaktaki kaşınmalara dikkat
Prof. Dr. Filiz Topaloğlu Demir, hastalığın belirtilerine ilişkin şöyle devam etti:
Özellikle geceleri ve sıcaklıkla artan kaşıntı, uyuz hastalığının en önemli belirtisidir. Bulgular ve şikâyetler genellikle el parmak araları, el bileğinin iç kısmı, koltuk altları, bel, kalça, ayak ve ayak bileğinde daha şiddetlidir. Kadınlarda özellikle meme ucu ve çevresi, erkeklerde genital bölgede kaşıntı olması uyuz için tipiktir. Sıklıkla parmak aralarında ve el bileğinde görülen, 1 ila 10 mm uzunluğundaki tünel olarak adlandırılan beyaz, kırık çizgi şeklindeki oluşumlar en belirgin bulgusudur. Bunun dışında deride kaşıntı izleri, kaşıntılı kabarıklıklar, içi şeffaf su ile dolu, milimetrik, inci tanesi şeklindeki kabarcıklar ve egzama benzeri kaşıntılı, kepekli kızarıklıkla bulunabilir. Hastalık kişiden kişiye 15 ila 20 dakikalık bir temas süresinde bulaşır. Tokalaşma gibi kısa süreli temaslar ile bulaşmadığı düşünülür.”
Deri hastalıkları geç tanıya yol açabilir
Uyuz hastalığının deri bulguları, egzama, böcek ısırıkları, kıl kökü iltihapları ve mantar enfeksiyonları gibi deri hastalıklarıyla benzer olabileceği için tanıda geç kalınabileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Topaloğlu Demir, şu ifadeleri kullandı:
İnsan gözü ile fark edilemeyen dişi akarlar yaklaşık 0,4 mm boyutundadır. Deri yüzeyinde çiftleştikten sonra erkek akar ölür ve dişi akar 4 ila 6 hafta boyunca yumurta bıraktığı derinin altına gömülür. Yumurta üretimi günde 1 ila 3 oranında gerçekleşir. Larvalar yaklaşık 2 hafta içinde olgunlaşır, yeni akarlar çiftleşmek ve çoğalmak için yuvayı deri yüzeyine kadar keser. Aynı evde yaşayanlar olmak üzere uyuz hastası ile temas olan diğer kişiler de enfekte olabilir. Egzama başta olmak üzere kıl kökü iltihapları, böcek ısırıkları, mantar enfeksiyonları gibi pek çok deri hastalığı ile karışabildiği için tanısı gecikebilir. Uyuz hastalığı, bebekler ve yaşlılar dahil olmak üzere herkese bulaşabilir. Uyuz hastalığı olan kişilerin temas ettiği eşyalar da bulaştırıcı oluyor. Sarcoptes Scabiei akarının dış ortamda uygun şartlarda 8 güne kadar canlı kalabildiği ve tedavi olan kişilerde bile yeniden hastalığa yol açabileceği gösterilmiştir. Eşyalardan uyuz parazitinin yüzde 100 yok edilmesi için 50 derecenin üzerinde, 10 dakika ve üzeri yıkama, kurutma ya da -10 derecede en az 5 saat dondurulması gerekir. Bu işlemlere tabi tutulamayan eşyaların ise minimum 7 gün plastik torbalara konularak kaldırılması önem taşıyor.
Uygulanan tedavi kişiye göre değişkenlik gösterebilir
Prof. Dr. Topaloğlu Demir, uyuz hastalığının kendiliğinden iyileşmediğine işaret ederek, “Uyuz hastalığının tedavisi hekim tarafından hastanın yaşına, özel durumuna (gebelik, emzirme gibi) ve hastalık şiddetine göre kişiye özel olarak planlanır. Tedaviye başlamadan önce tırnakların kısa kesilmesi, keselenerek banyo yapılması başarılı tedavinin olmazsa olmazlarındandır. Topikal tedavilere yanıt vermeyen, dirençli hastalarda paraziti öldürmeye yönelik, hastanın kilosuna göre ağızdan ilaç verilir. Aynı yaşam ortamını paylaşan herkesin, o anda aktif şikâyetleri olmasa bile, eş zamanlı tedavi edilmesi gerekir. Uyuz ilaçları parazit yumurtalarına karşı etkisizdir. Bir hafta sonra yumurtadan çıkan yavru parazitleri öldürmek için tedavi bir kez daha tekrarlanmalıdır.