Suriyelilerin Türkiye ekonomisi için anlamı ne?

Türkiye’nin göçmen sorunu ABD’nin Afganistan’dan çıkması ile birlikte tekrar görünür bir hale geldi. Yabancılardan 10 kat yüksek fatura alma önerisi büyük tartışmalara neden olurken Türkiye, Afganistan’dan gelen yeni bir göç dalgasını nasıl karşılayacağını düşünüyor.

AK Parti Genel Başkan Yardımcısı ve Yerel Yönetimler Başkanı Mehmet Özhaseki dün yaptığı bir açıklamada Suriyeli ve Afgan sığınmacıların bazı kentlerde sanayiyi ayakta tuttuklarını söyledi. Özhaseki, “Şimdi bazı şehirlerde sanayiyi onlar ayakta tutuyorlar. Gaziantep sanayisine gidin yüz binlerce insan en ağır ve en zor işlerde çalışıyorlar” ifadelerini kullandı.

AK Parti’nin eski Genel Başkan Yardımcısı Profesör Yasin Aktay da Özhaseki’nin görüşlerin destekler nitelikte bir açıklamayı önceki gün şu sözlerle yapmıştı: "Çok önemli bazı yerlerde Suriyelileri çekin, bu ülke ekonomisi çöker."

Peki Suriyeli göçmenlerin Türkiye ekonomisindeki rolü ne? Ne kadarı çalışıyor, ne kadarı işveren rolünde? Suriyelilerin Türkiye ekonomisindeki yeri için çok sayıda akademisyen tarafından 10 yıldır çeşitli araştırmalar yapılıyor. Şimdi bu çalışmalarda yer alan bazı bilgilere göz atalım.

15 BİN SURİYE ORTAKLI ŞİRKET

Genel rakamlardan başlarsak Türkiye’de 23 Haziran 2021 tarihi itibarıyla 'kayıtlı' geçici koruma statüsünde yer alan 3 milyon 628 bin 440 Suriyeli bulunuyor.

2012'de en az bir ortağı Suriyeli olan şirket sayısı 3 bin civarındayken 2021 yılının Haziran ayında bu rakam 15 bin 159’a çıktı. Savaştan sonra kaçan Suriyelilerin özellikle Halep’ten gelenlerin tekstil işi ile uğraştığı ve Gaziantep ve Bursa’da atölyeler açtıkları biliniyor.

'İŞİMİZİ ELİMİZDEN ALIYOR' ENDİŞESİ

Tabii ki savaştan kaçarak Türkiye’ye sığınan Suriyelilerin çoğu patron değil. Özellikle 2013’ten sonra kamplardan ayrılan ve devletten ara sıra çok sınırlı maddi yardım almayan Suriyeliler ağırlıklı olarak mavi yaka işlerde çalışıyorlar. Suriyelilerin Türk işçilere göre daha ucuz maliyetle ve zaman zaman kaçak olarak çalıştırılması büyük bir sorun. Komşuda Kriz: Suriyeli Mülteciler raporuna imza atan Zümrüt Sönmez’in çalışmasına göre, Türk işçiler Suriyeli işçilerin daha ucuza çalışmasından rahatsız: Ayrıca zanaat sahiplerinin aynı işi daha düşük ücretlere yapmaları nedeniyle Suriyeli mültecileri tercih ettiklerini ve bu sayede iş kaybı yaşadıkları sorunu açık.

YENİ TAŞERONLUK SİSTEMİ

Türkiye İşverenler Sendikası’nın ‘Türk İş Dünyasının Türkiye’deki Suriyeliler Konusundaki Görüş, Beklenti ve Önerileri’ (2015) isimli çalışmasına göre, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yapacağı işleri Suriyeli vatandaşlara yaptırmak ‘yeni bir taşeronluk’ sistemi anlamına gelebiliyor.

Ayrıca Suriyelilerin Türklerin yapabileceği işleri yapmaları ve yerel halkın işini kaybetmesi 2014 yılının Temmuz ayında Gaziantep, Kahramanmaraş ve Adana’da da görüldüğü gibi yerel halkın Suriyelilerin ev ve araçlarını tahrip etmelerine de sebep olabiliyor.

Suriyelilerin 2011-2016 arası dönemde yasa dışı yollarla çalışmasının sebeplerinden biri ise, geçici koruma statüsünde çalışanların çalışma izni alamamasıydı. Fakat daha sonra bu sorun çözülse bile pek çok Suriyeli işçi ucuz iş gücü olmaları sebebiyle kaçak yollardan çalışmaya devam etti. 

Suriyeliler Türkiye’de ağırlıklı olarak tarım, hayvancılık, inşaat ve tekstil alanında istihdam edilirken turizm sektöründe fazla yoklar.

FETÖ'nün 15 Temmuz darbe girişiminin ardından Taksim Meydanı'ndaki gösterilerde bir pankart açan Suriyeli./Fotoğraf: iStock

SIĞINMACILAR HANGİ ŞARTLARDA ÇALIŞABİLİR?

6 aydır Türkiye’de kayıtlı Suriyeliler, bir iş yerinde 1/10 oranında, işverenlerin talebi ile çalışma hakkına sahip olabilir.

Kızılay ve Dünya Gıda Programı (WFP) tarafından 2019 yılında yapılan çalışmanın sonuçlarına göre ise en az 1.2 milyon Suriyeli Türkiye'de çalışıyor. Suriyelilerin yüzde 95’inden fazlasının halen kayıt dışı çalıştığı ifade ediliyor.

Kaynaklar: 

Mülteciler Derneği, Türk İş Dünyasının Türkiye'deki Suriyeliler Konusundaki Görüş, Beklenti ve Önerileri-2015, Refugees In Turkey: Livelihoods Survey Findings-2019, Türkiye'deki Suriyeli Mülteciler-2019 (Konrad Adenauer Stiftung)

Kaynak: Web Özel