Panikle gıda stokladık, tonlarca yiyecek çöp oldu

GAMZE BAL/Haberglobal.com.tr

Pandeminin etkin olduğu bir yılı aşkın bir süredir gıda israfı daha da arttı. 

Birleşmiş Milletler'in (BM) yayınladığı Gıda İsrafı Endeksi Raporu, Türkiye'nin 2021 itibarıyla kişi başına en çok gıdanın israf edildiği 3. ülke olduğunu ortaya koydu. Buna göre Türkiye'de her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek çöpe gidiyor. Ülkedeki toplam israf edilen gıda ise, yıllık 7.7 milyon tonu aşıyor.

Temel İhtiyaç Derneği (TİDER) Genel Müdürü Nil Tibukoğlu, bu rakamlara ulaşılmasında pandeminin de etkili olduğunu, özellikle sokağa çıkma yasaklarından hemen önce vatandaşın marketlere koşup, stok yapmasının israfı artırdığına dikkat çekti. Tibukoğlu, "Gereksiz stoklamalar yapıldı. Çoğu stoklanan ürünün son kullanma tarihleri geçince de israf oldu" diyor. Bunun tabii üretim ve perakende ayağı da var.

Bir kesim böyleyken, bir başka kesimin ise gıdaya erişimi daha da zorlaştı. Türkiye genelinde 40'ı aşkın belediyeyle çalışıp, ihtiyaç sahibi ailelere gıda tedariki sağlayan TİDER'in verilerine göre, son bir yılda belediyelere temel gıdaya erişim amacıyla başvuran ailelerin sayısında yüzde 30 artış var.

Gıda israfı konusundaki son durumu Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık ve Temel İhtiyaç Derneği (TİDER) Genel Müdürü Nil Tibukoğlu ile konuştuk.

Dr. Ayşegül Selışık

HER YIL 931 MİLYON TON GIDA...

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Türkiye Temsilci Yardımcısı Dr. Ayşegül Selışık, dünya genelinde her yıl toplam 931 milyon ton gıda israf edildiğini anlattı. BM raporunda ise bunun 40 tonluk 23 kamyon dolusu yiyeceğe denk geldiğinin altı çiziliyor.

Dr. Selışık, bu israfın yüzde 61'inin hanehalkları kaynaklı olduğunu aktardı ve her yıl israf edilen 931 milyon ton gıdanın yüzde 17'sinin küresel çaptaki perakende satış noktaları, evler ve restoranlardaki tüketime hazır gıda olduğu bilgisini verdi.

Selışık'ın dikkat çektiği noktalardan biri de, Türkiye'de yıllık kişi başı israfın, küresel ortalamadan daha fazla olması. Öyle ki, yıllık kişi başı gıda israfın küresel ortalamasının 73 kilo olduğu tahmin edilirken, Türkiye'de tahmin edilen 93 kilo olduğu...

Editörün notu: Birleşmiş Milletler, 2019'da çatışmalar, göç, iklim değişikliği, ekonomik ve siyasi istikrarsızlık nedeniyle 135 milyon insanın açlıktan ölümle karşı karşıya kaldığını, bu sayının Kovid-19'un etkisiyle 270 milyona ulaşacağını duyurmuştu. BM'ye göre dünya genelinde yeterli beslenmeden yoksun olanların sayısı 821 milyon kişi. Türkiye'de 2020 Aralık sonu itibarıyla 20 milyon insanın açlık sınırının altında yaşadığı tahmin edilmişti.

HASAT YAPILAMAYINCA İSRAF ARTTI

Temel İhtiyaç Derneği (TİDER) Genel Müdürü Nil Tibukoğlu, pandemiyle beraber israfın üretim ve tüketim tarafında tırmandığını söylüyor.

Tarladaki israfın artma nedeninin, Türkiye'de ilk koronavirüs vakası görüldükten sonra çok geçmeden hasat döneminin gelmesi olduğunu belirtti. "Hasat zamanı işçiler seyahat edemedikleri için tarlada çok ürün kaldı" diyen Tibukoğlu, "Bu süreçte çok fazla ürün israf oldu" dedi.

10 Nisan 2020 cuma günü gece aniden hafta sonu için sokağa çıkma yasağı ilan edilmiş. Vatandaşlar marketlere hücum etmişti. Uzmanlara göre bu tip panik alımları 2020 yılında gıda israfını artırdı. (Fotoğraf: AA)

Bu süreçte ithal edilen ürünlerin de ciddi israf oluşturduğunu kaydeden Tibukoğu, şöyle devam etti: "Perakende tarafında büyük bir israf olmadı. Herkes çıldırmış gibi tüketim yaptı. Ancak şunlar yaşandı: Ellerindeki ürünleri vermeyen toptancılar oldu. Fiyatlar artacak nasılsa diye. Şu an bile var bu. Ramazan geldi diye fiyatları artırıyorlar toptancılar, biz de ihtiyaç sahibi aileler için alacaklarımızı daha pahalı almak zorunda kalıyoruz."

"İHTİYAÇ SAHİPLERİ YÜZDE 30 ARTTI"

TİDER Genel Müdürü Nil Tibukoğlu, pandemiden önce 7 kişiden birinin yoksulluk sınırının altında yaşadığını saptadıklarını, ancak bunun pandemiyle birlikte arttığına dikkat çekti.

TİDER olarak Türkiye'nin 7 bölgesinden 40'ı aşkın belediye ile çalıştıklarını anlatan Tibukoğlu, "İhtiyaç sahibi ailelerin bu belediyelere yaptığı başvuruların yüzde 30 arttığını gözlemliyoruz" diye konuştu.

Editörün notu: Türk-İş'in hesaplamasına göre, 2021 Mart itibarıyla dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (yani açlık sınırı) 2 bin 736 TL. Gıda harcamasıyla birlikte giyim, kira, elektrik, su, eğitim gibi diğer tüm harcamaların aylık tutarı ise (yoksulluk sınırı) 8 bin 912 TL. 

TAVSİYE EDİLEN TÜKETİM TARİHİNE DİKKAT!

TİDER Genel Müdürü Nil Tibukoğlu, raflarda satılan ürünlerin üzerinde yazan "tavsiye edilen tüketim tarihi"nin son kullanım tarihi olmadığı konusunda uyarı yaptı. Bunun israf konusunda oluşacak farkındalıklardan biri olduğunun altını çizen Tibukoğlu, şu bilgileri verdi:

"Tavsiye edilen tüketim tarihi hiçbir zaman son kullanma tarihi değildir. İnsanlar o tarihi görünce almaktan çekiniyorlar. Bu kez de bu ürünler israf oluyor. Bu konu kamuya çok net anlatılmalı. Tavsiye edilen tarih zaten her ürüne konmaz. Mesela şarküteriye, süte, ete konmaz. Onlara son kullanma tarihi konur. Tavsiye edilen tüketim tarihi demek, 'eğer kokusu, dokusu, tadı bozulmadıysa rahatlıkla kullanabilirsin' demek."

GIDA BANKACILIĞI NEDİR?

Banka denilince insanların aklına finans sektörü geliyor ama gıda bankacılığından kasıt, bağışlanabilir ürünlerin toplanıp, organize edilip, hizmete sunulması... Yani buradaki banka "toplama" anlamında.

2010'da kurulan TİDER de, bağışlanmış gıda, giysi, temizlik ve hijyen ürünlerini toplayan, ayrıştıran, depolayan ve ihtiyaç sahiplerine dağıtan bir sivil toplum kuruluşu. Ülke genelindeki 59 gıda bankasıyla birlikte çalışıyor. 

TİDER Genel Müdürü Nil Tibukoğlu'nun verdiği  bilgiye göre, 2020 Aralık sonu itibarıyla 626 bin 280 kişiye ulaştılar. 4 bin 402 ton ürünü de israftan kurtararak ihtiyaç sahibi ailelere ulaştırdılar.