Doç. Dr. Son: Çalıştığımız koku moleküllerinin Kovid-19'a karşı önleyici ya da ilaç olma olasılığı var

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağdaş Devrim Son, RS FM’de konuk olduğu Ali Çağatay’la Seyir Hali programında üniversitelerinde gerçekleştirdikleri ilaç çalışmalarını anlattı.

Yeni tip koronavirüsün bulaşmasını engelleyecek kimyasallar üzerinde çalışan Orta Doğu Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çağdaş Devrim Son, yaptığı çalışmalarda gösterdikleri yaklaşımı “Bizim yaklaşımımız da mevcut kullanılmakta olan kimyasal moleküllerin bu hastalık üzerinde bir etkisi olup olmadığını araştırmak aslında. Kimyasal dediğimiz zaman biraz korkutucu olabiliyor. Çevremizdeki birçok şey kimyasal moleküllerden oluşuyor, koku molekülleri de bunlardan biri. Çiçeği kokladığımız zaman ya da bir parfümü kokladığımızda hissettiğimiz şey aslında bir kimyasal molekülün beynimizde uyandırdığı duygulardır. Bu koku molekülleri zaten kullanılan moleküller, eğer bunların virüs üzerinde bir etkisi bulunabilirse birçok çalışmayı hızlandırarak önleyici ya da ileriki aşamalarda bir ilaç olma olasılığı var diye düşündük” diye açıkladı.

‘BİR KISMI VİRÜSÜN HÜCREYE GİRİŞİNİ, BAZILARI İSE ÇOĞALMASINI ENGELLEYECEK POTANSİYELE SAHİP’

Buldukları moleküllerin bir kısmının virüsün hücreye girişini, bazılarının ise çoğalmasını engelleyecek moleküller olduğunun altını çizen Son, “Moleküllerin bağlandığı değişik proteinler var. Virüsün belli sayıda proteini var. Bunlardan bir kısmı virüsün hücrelere girişini sağlıyor. Bir kısmı da virüsün çoğalması için gerekli olan proteinler, bu virüs insanın içine girdikten sonra çoğalıyor ve insan hücrelerini öldürüyor. Bulduğumuz moleküllerin bir kısmı virüsün hücreye girişini engelleyecek potansiyele sahip. Bir kısmı da çoğalmasını engelleyecek moleküller. Bunların karışımının kullanılması öngörülüyor. Hem hücrelere girmesini hem de kendini çoğaltmasını engelleyecebilecek bir karışım kullanılması düşünülüyor. Böylece virüs sayısı azaltılarak insanda enfeksiyonun çok az düzeyde ya da hiç olmaması şeklinde bir öngörümüz var” dedi.

‘DOKTOR GÖZETİMİNDE KULLANMASI MÜMKÜN OLACAK’

Şu anda süren araştırma sürecinin insanlara zararı olmayan kimyasal molekülleri tespit etmek ve ‘doz belirlemeye’ yönelik olduğunu vurgulayan Doç Dr. Son “Bu zaten bir eleme yöntemi, ilk başta çok fazla molekülle başlanıyor. Bu kimyasallar insanlara verilmeden önce belirli deneylerden geçirilmesi gerekiyor ancak bunu binlerce moleküle yapmanız mümkün değil. Biz bunu eledikten, 5-10 moleküle indirdikten sonra hayvan, faz 1 ve faz 2 deneylerinin yapılması çok daha mantıklı bir süre içinde yapılabilecek düzeye geliyor. Şu anda o aşamadayız. Seçtiğimiz 10’a yakın molekül içinde insana zararlı olmayanları tespit ediyoruz. Bunların hiçbiri belirli dozlarda zararlı değil ama bunun belirli bir dozu olması lazım. Parfüm olarak ya da koku olarak kullandığınız doz sizi tedavi etmeye ya da korumaya yeterli mi, değil mi? Bunu şu aşamada bilemiyoruz. Eğer öyleyse çok rahatlıkla herkesin kullanabileceği moleküller bunlar. Tedavi edecek düzeyi yüksek dozlarsa bu faz 1 ya da hücre kültürü çalışmalarında çıkacak. Güvenli bir doz bulunduğunda hastanede doktor gözetiminde kullanması mümkün olacak” ifadelerini kullandı.

‘DOZ VE HAYVAN ÇALIŞMALARI ETİK KURULU ONAYI BEKLİYOR’

Etik Kurulu onayı beklediklerini söyleyen Son, denemeler sonrası yüksek doz gerektirmeyeceği ortaya çıkarsa kullanıma çok hızlı başlanabileceğini ifade etti. Son, umutlarının düşük dozda etkisini gösterebilecek bir molekül olması olduğunu söyledi ve aksi takdirde çalışmaların aylarca uzayabileceğinin altını çizdi:

“Birçok kişiye ulaşmaya çalışıyorduk. Biraz bu konularda çekingen davranılıyor. İnsan hayatı söz konusu sonuçta çok dikkatli yapılması gerekiyor, oldukça da maliyetli. Birkaç kişi bizimle haberlerden sonra iletişime geçti ve şu anda bizim istediğimiz doz ve hayvan çalışmaları Etik Kurulu onayı bekliyor. Ardından 5-6 molekül denemeye başlayacak. Yüksek doz gerektirmezse kullanıma çok hızlı başlanabilir. Eğer yüksek dozların gereksinimi ortaya çıkarsa, o biraz daha uzun sürecektir.

‘İNSANA KULLANILMAK YERİNE ORTAM STERİLİZASYONU İÇİN KULLANILABİLİR’

Parfüm dozlarında ‘Bunu kullandığınız zaman yüzde yüz korunmayacaksınız belki ama bir miktar koruyuculuğu var’ dedikten sonra bugün bile kullanılabilir. Fakat bu çalışmalardan sonra bu dozun yetersiz olduğu çıkarsa ve yüksek dozlara çıkılması gerekirse bu aylar sürebilir. Umut ediyoruz ki düşük dozlarda da etkisini gösterebilecek bir molekül olduğunu düşünüyoruz. İnsana kullanılmak yerine ortam sterilizasyonu için kullanılabilir.”