Büyük Önder: Kimle karşı karşıya olduklarını bilmiyorlar | İngilizlere böyle meydan okudu...

Türkiye'nin kurtuluşuna giden işaret fişeği bundan 104 yıl önce yakıldı. Atatürk’ün 19 Mayıs'ta başlattığı kurtuluş mücadelesine ilişkin arşivler ise verilen büyük mücadeleye ışık tutuyor.

Türkiye'nin kurtuluşuna giden en önemli kavşak şüphesiz 19 Mayıs 1919 tarihi...Mustafa Kemal Atatürk'ün zorluklar altında başlattığı Milli Mücadele sayesinde Anadolu toprakları işgalcilerden temizlendi. Verilen şanlı mücadelelere yönelik anılar ise o dönem yaşananlara ışık tutuyor.   Atatürk'ün, Büyük Millet Meclisi'nin açılışından hemen sonra İngiliz gazetesi The Mail'e 1 Mayıs 1920 tarihinde verdiği röportaj, 19 Mayıs ve sonrasındaki gelişmeler açısından önemli vesikalardan. 

'İNGİLTERE'Yİ CEZALANIRACAĞIM'

Mayıs 1919'un 104.yılında Tarihçi Ümit Doğan, 1 Mayıs 1920 tarihli gazetede Atatürk'ün "İngiltere'yi cezalandıracağım" sözlerinin o dönem "tehditkar" olarak değerlendirildiğini söylüyor. Gazete bir yandan Atatürk'ün açıklamalarına yer verildiğini ancak diğer yandan sözleri nedeniyle hedef gösterildiğini ifade eden Doğan, Atatürk röportajda, Türk ülkesinin yıkımı, İslamiyet’in ezilmesinden İngiltere’yi sorumlu tutuyor" diyor.

Öte yandan söz konusu söyleşide Atatürk, büyük zorluklara rağmen korkusuzca, “İngiltere’yi cezalandıracağım. İngiltere kimle karşı karşıya olduğunu bilmiyor. İngiliz sömürgeleri içinde bir ihtilali başlatma gücü elimde. Bizleri ‘asiler’ ve ‘maceracılar’ olarak göstermek faydasız. Biz gerçek Türkiye’yi temsil ediyoruz. Tüm olanlar müttefiklerin suçudur" ifadelerini kullanıyor.

Gazetede, Atatürk ve arkadaşlarının Padişah'a isyan edenler olarak tanımlanırken, Tarihçi Doğan ortaya çıkartılan yeni arşiv dokümanları için; "Aslında ülkemizde arşivlerimiz Atatürk ile İngiltere mücadelesini gösteren belgeler bakımından çok zengin. İngilizlerin Milli Mücadele boyunca Atatürk'ü öldürmek üzerine yaptıkları suikast planlarına dair istihbarat raporları daha önce yayınlanmıştı. Atatürk, buradaki açıklamasında kendilerinin isyancı değil, Türkiye'nin gerçek temsilcileri olduğunu söyleyerek hem İngiltere'ye, hem de esas işbirliği içinde olan Padişaha mesaj veriyor" bilgisini paylaşıyor.

Bir diğer önemli arşiv vesikasını ise Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün 6 Mart 1937 tarihli, Bursalı gençlere yaptığı konuşma oluşturuyor.

Bu tarihte, Ankara'da eğitim gören Bursalı gençlerle buluşan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, dönemin Ekonomi Bakanı Celal Bayar'ın yanı sıra Afet İnan'la birlikte, Uludağ Gecesi'ne katılarak Bursalı gençlere seslenirken, şöyle diyordu:

“Yorulmadan beni takip edeceğinizi söylüyorsunuz. Fakat arkadaşlar, yorulmadan ne demek? Yorulmamak olur mu? Elbette yorulacaksınız. Benim sizden istediğim şey yorulmamak değil, yorulduğumuz zaman dahi durmadan yürümek, yorulduğunuz dakikada da dinlenmeden beni takip etmektir. Sizler, yeni Türkiye'nin genç evlâtları, yorulsanız dahi beni takip edeceksiniz. Ben bu akşam buraya, yalnız bunu size anlatmak için gelmiş bulunuyorum. Dinlenmemek üzere yürümeye karar verenler asla ve asla yorulmazlar. Türk gençliği gayeye, bizim yüksek idealimize, durmadan, yürüyecektir. Biz de bunu görmekle bahtiyar olacağız. Şimdi çocuklar eğleniniz..."

Atatürk, konuşmasının ardından yerine oturduğu sırada, bu kez salondaki herkes ayağa kalkarak hep bir ağızdan "Dağ Başını Duman Almış" marşını söylemeye başladı. Oldukça duygulanan Atatürk, yeniden salonda bulunan gençlere seslenirken, bu kez şunları anlattı: "Arkadaşlar! Ben 1919 senesi mayısı içinde Samsun'a çıktığım gün elimde maddî hiçbir kuvvet yoktu. Yalnız büyük Türk milletinin asaletinden doğan ve benim vicdanımı dolduran yüksek ve manevî bir kuvvet vardı. İşte ben, bu ulusal kuvvete, bu Türk milletine güvenerek işe başladım" demişti.

ULUSAL BAYRAM İLANI ATA'NIN ÖLÜMÜNDEN 5 AY ÖNCE  

Öte yandan 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı, Atatürk’ün ölümünden 5 ay önce, 20 Haziran 1938 tarihinde kanun maddesine eklenen bir fıkra ile Milli Bayram olarak edilirken, bu tarihe kadar farklı isimlerle kutlamalar yapıldı. İlk girişim Samsun halkı tarafından başlatıldı. 1926’da Samsun yerelinde kutlanan bayrama “Gazi Günü” adı verildi.

19 Mayıs için 1935 yılında bu kez “Atatürk Günü” adı ile ülke genelinde kutlama yapılması gündeme geldi. Nisan 1936’da ise “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı” adıyla ulusal bayrama dönüşmesi önemli bir dönüm noktası oldu. “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı”, 1935 yılından itibaren ülke genelinde kutlanmasına rağmen, 1938'e kadar resmi bir bayram statüsünde yer almadı.

14 Mayıs 1950 seçimleri sonrasında iktidara gelen DP’nin ilk yıllarında da 19 Mayıs kutlamaları önceki yıllardan çok da farklı olmadı. Ancak DP döneminin ikinci yarısından itibaren yaşanmaya başlanan ekonomik ve toplumsal sıkıntılar 19 Mayıs kutlamalarına da yansırken, hazırlıklar her geçen yıl daha da özensiz bir hal almaya başladı.

Geçmiş yıllarla kıyaslandığında basında bu dönemde bayram ile ilgili haberlere daha az yer verilmeye başlandı. Geçmiş yıllarda bayram hazırlıkları ile ilgili haberlere günler öncesinden yer verilmesine karşın 1955-1960 arasında bayram ile ilgili haberlerde ve bayram coşkusunda azalma yaşandı. Öte yandan DP dönemin de dikkat çeken bir başka konuda kutlamalarda ilk kez mehter takımının kullanılmaya başlanmasıydı.

1950-1953 yılları arasında devam eden Kore Savaşı’nın, 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı kutlamalarında yer alırken, 1954’ten itibaren Kıbrıs’ta bayram kutlamalarında yer almaya başladı.

Kaynaklar: 01.04.1937 Cumhuriyet Gazetesi, Trabzon Valiliği, Trabzon 2006 Dergisi

Kaynak: Haber Global TV