Bumin Kağan keşfi, Göktürk kemeri heyecan yarattı

Kazakistan’daki kazılarda bulunan 1500 yıllık kemer tokası Türk arkeoloji dünyasında büyük bir heyecan yarattı. Kazakistan'da “Eleke Sazı” adı verilen bölgede bir mezarda yapılan kazılarda bulunan kemer tokasında bir Göktürk hanının bilinen en eski tasvirlerine rastlandı. Kabartmada yer alan Göktürk hanının gerçekte kim olduğu tartışılırken Kazak arkeolog Prof. Dr. Zeynulla Samaşev, bunun Göktürklerin kurucusu Bumin Kağan olabileceğini öne sürdü. Kemer tokasıyla ilgili incelemeler devam ederken; Orta Asya Türk kültür tarihi üzerine pek çok çalışması bulunan, Özbekistan'daki Taşkent Üniversitesi'nde Türkoloji dersleri veren Prof. Dr. Özkul Çobanoğlu ise Haber Global Web Özel'e; Göktürk sembolleri ve Türklerin “tamga” kültürüyle ilgili bilgiler verdi. 

ERKEN DÖNEM SEMBOLLERİ

Eleke Sazı adlı bölgede yapılan kazılara katılan Prof. Dr. Zeynulla Samaşev, yaptığı açıklamada elinde tuğ taşıyan atlı süvari betimlemelerinin Göktürklerin kaya resimlerinde sıklıkla kullanıldığını söyledi. Prof. Dr. Samaşev'e göre elinde tuğ tutan atlı savaşçı tasvirleri erken Göktürk döneminden başlayarak, bütün Türk devletlerinin yayıldığı bölgelerde, Türk kökenli bozkır imparatorluklarının sanatı ve ideolojisinde yer aldığını dile getirdi. 

KAĞANLIK SEMBOLLERİ

Ortaya çıkarılan mezar yapılarında Orhun Vadisi'ndeki Kültigin ve Bilge Kağan mezar kompleksleriyle aynı formlara rastlandığını belirten Prof. Dr. Zeynulla Samaşev söz konusu bölgenin bir “kült, tazim merkezi” olduğunu vurguluyor. Elde edilen bilgilere göre inşa edilen mezarlar ve buralarda kullanılan semboller siyasi ve dini açıdan Türkler için çok önemli.

TAHTINDA OTURAN KAĞAN

Mezar alanında bulunan kemer tokasını önemli kılan ise ilk kez bir Türk kağanının tasvirinin yer alması. Bu sebeple arkeologlar ve tarihçiler kemer tokasında görülen yüzün kime ait olduğunu araştırmaya başladı. Söz konusu tokada başında tacı olan kağan tahtında oturmuş bir vaziyette duruyor. Onun hemen önünde diz çökmüş vaziyette iki yardımcısı, kağana bir şeyler sunarken tasvir ediliyor. Elde edilen kalıntıların radyo karbon testlerine göre M.S. 8. yüzyıla ait olduğu belirtilirken bu dönemde II. Göktürk Devleti'nin ve Karlukların olduğu ifade ediliyor.

Toka üzerinde yer alan siluetin ilk Türk kağanlarından birisinin tasviri olabileceği ihtimalinin güçlü olduğunu belirten Samaşev, "Bana göre ilk Göktürk İmparatorluğunun kurucusu Bumin Kağan olma ihtimali bulunuyor" dedi.

EGEMENLİK SEMBOLLERİ

Duayen Türkolog Özkul Çobanoğlu ise söz konusu toka ile ilgili detaylı incelemeler yapılması gerektiğini belirterek, "Göktürklerin kullandığı ve egemenlik sembollerin yer aldığı nesnelerle dikkatle araştırılmalı. Bumin Kağan'ın Göktürk Devleti'nin kurucusu olduğunu biliyoruz. Bilge Kağan, 'Atam Bumin Kağan' diyor. Kemerler, tokalar gibi eşyalar rütbe. Şimdi omuzda gördüğümüz rütbeler kuşakta kemerde kullanılıyor. Çok önemli semboller bunlar” dedi.

TÜRKLERİN TAMGALARI VAR

Türklerin kullandığı sembollerle ilgili bilgi veren Çobanoğlu şunları kaydetti: “Tamgalar ve koruyucu ruhlara ilişkin semboller ile sahiplik sembolleri var. Tuğra Arap-İslam medeniyetine ait bir şey değildir. Tuğra Türklere aittir. Tuğralar tamgalardan çıkar. Tamgada gösterilen semboller, 'Bu bize aittir' anlamını taşır. Türk kültüründe 'ben' değil 'biz' daha önemli bir şeydir. Tamgalarımız daha sonra evrilerek yazının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Tamgalar nelerdir ona bakmak lazım, tamgadan fikir yürütülebilir. Göktürk Hanedanı'nın tamgası var mesela; stilize edilmiş dağ keçisi. O stilize edilerek bugün Osmanlı tuğralarının ta kendisinin ortaya çıkmasını sağladı.”

ertan.altan@haberglobal.com.tr

Kaynak: Web Özel