Biden'ın Japonya tercihi dünyaya ne söylüyor?

METİN AKTAŞOĞLU-CAN MUMAY

Covid kaynaklı ekonomik sıkıntılar ve Trump kaynaklı iç sıkıntıların içinde görevinin ilk aylarını geçiren ABD Başkanı Joe Biden'ın izleyeceği dış politika da merak konusu. İç meseleler ne kadar zorsa dış meseleler de ABD için o kadar çetrefilli. Donald Trump'ın, (özellikle yabancı liderlerle) diplomatik ilişki yürütme yöntemleri dünyada alışkanlıkları derinden sarsmıştı. Biden ise treni yeniden raylara oturtmanın peşinde.

Biden'ın ilk yüz yüze görüşeceği yabancı lider Japonya Başbakanı Yoshihide Suga olacak. 16 Nisan'da Joe Biden ile Suga, Washington'da bir araya gelecek. Peki Başkan Biden'ın yüz yüze görüşeceği ilk liderin Japonya Başbakanı olması ne anlama geliyor? Prof. Dr. Emre Erdoğan, Haberglobal.com.tr okurları için yanıtladı.

İLK GÜNDEM MADDESİ: ÇİN

Öncelikle gündemin ilk sırasında Çin olduğunu tahmin etmek güç değil. Geçen Cuma ziyaret hakkında açıklamalarda bulunan Japonya Kabine Genel Sekreteri Katsunobu Kato "ABD ve Japonya özgürlük, insan hakları ve hukukun üstünlüğü gibi temel değerleri paylaşıyor" dedi.

ABD'nin Asya'daki en güçlü müttefiki ile yapacağı zirvenin zamanlaması oldukça önemli. Biden yönetimi Çin’e; insan hakları, ticaret ve koronavirüs aşısının küresel olarak yaygınlaştırılması konularında baskı yapmaya çalışırken, bölgedeki ortaklarıyla da bağlarını güçlendirmeye odaklanmış durumda. Japonya ise en büyük ticaret ortağı Çin ile ekonomik bağlarına zarar vermekten kaçınırken, tek askeri müttefiki ABD ile olan yakın bağlarını da güçlü bir şekilde sürdürmeye çalışıyor. Bu Japonya için zor bir denklem.

Geçen hafta ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, ilk yurt dışı ziyaretini Japonya'ya gerçekleştirdi. Fotoğraf: Reuters

JAPONYA’YA UYGUR TÜRKLERİ BASKISI

Sincan'daki Uygur Türkleri'ne yönelik baskılar ve insan hakları ihlalleri karşısında Çin'e yaptırım uygulaması yönündeki baskı sadece ABD'den ve bölge ülkelerinden değil Suga'nın kendi partisinin milletvekillerinden bile gelmekte.

ABD, Kanada, AB ve Birleşik Krallık, ekonomik yaptırımlar uyguladı. Haziran ayında Birleşik Krallık'ın ev sahipliği yapacağı Yedili Grup zirvesinde Japonya'ya da aynı yönde hareket etmesi çağrısı yapılacak. Japonya, Sincan'daki durumla ilgili endişelerini dile getirdi ancak ülke yasal bir yaptırım uygulamış değil.

DİĞER BAŞLIK: KUZEY KORE

Bir diğer konu başlığı da Kuzey Kore. Zirveden önce, Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, ABD Donanma Akademisi'nde Japon ve Güney Koreli meslektaşları ile gerçekleştireceği toplantıda ABD'nin Kuzey Kore'ye yönelik çizdiği stratejisini ortaya koyacak.

Kuzey Kore lideri Kim Jong Un, geçtiğimiz aylarda dünyayı ve bölge ülkelerini, nükleer gücünü modernize etmekle tehdit etmiş ve geçen ay ülke, son bir yılda ilk kez balistik füze testi yaparak Biden yönetimi için erken bir baskı ve sınav oluşturmuştu.

'RİSKSİZ BİR HAMLE'

İstanbul Bilgi Üniversitesi Öğretim Görevlisi Profesör Emre Erdoğan Biden’ın ilk yüz yüze görüşeceği liderin Japonya Başbakanı Suga olmasını ‘risksiz’ bir tercih olarak değerlendirdi. Erdoğan, şu konjonktürde Biden’ın ziyaret edeceği veya ağırlayacağı başka ülkelerin liderlerinin farklı algılanabileceğini ifade ederek, “Polonya lideri ile görüşse Rusya’ya mesaj olur. Hindistan’ı ziyaret etse Hindistan’ın Pakistan’la sorunu var. Şu aşamada Japonya Başbakanı ile görüşmek risksiz bir tercih gibi gözüküyor” değerlendirmesinde bulundu. 

Profesör Emre Erdoğan

Japonya ile yapılacak görüşmenin çıktılarının da dünya tarafından çok merak edilmediğini aktaran Erdoğan, “Görüşmenin ardından salgın sonrası finansal düzenle ilgili bir açıklama beklenmiyor. Küresel aşı adaletsizliğine karşı da bir söylem beklenmiyor” ifadelerini kullandı. 

Öte yandan Biden’ın Avrupalı liderlerle hangi sıralamada görüşeceğinin de önemli olduğunu aktaran Erdoğan, Biden’dan yana tavır koydukları için önümüzdeki zamanda Biden’ın Avrupalı liderler ile bir ‘ahde vefa’ görüşmesi yapabileceğini de belirtiyor. 

KAÇIRILAN JAPONLAR...

Japonya'nın da söz konusu Kuzey Kore olunca masada bir beklentisi olacak. Başbakan Suga, 1970'lerde ve 1980'lerde Kuzey Kore tarafından alıkonulan Japon vatandaşlarının ailelerini kabul etti.

Kabulde, Kuzey Kore'nin 1977’de kaçırdığı 13 yaşındaki Megumi’nin annesi Yokota Sakie, "Güvende olmaları için her gün dua ediyoruz" dedi ve "Tüm istediğimiz çocuklarımızın eve dönmeleri" ifadelerini kullandı.

Kyodo haber ajansı, 17 Japon'un Kuzey Kore tarafından alıkonulduğunu, halihazırda 5 kişinin geri gönderildiğini belirtiyor. Kuzey Kore ise listede adı geçen 12 isimden 4'ünün ülkeye hiç giriş yapmadığını; Megumi dahil geriye kalan 8 kişinin ise hayatını kaybettiğini savunuyor.

ABD için kritik önem taşıyan Asya-Pasifik bölgesi bu sıralar en az Orta Doğu ve Karadeniz kadar öncelikli. Bunu yakın zamanda yaşanan görüşmelerden anlıyoruz. Dışişleri Bakanı Antony Blinken, geçen ay gerçekleşen ilk yurt dışı seyahatinin varış noktası olarak Japonya'yı, ardından Güney Kore'yi tercih etti.

ÇİN AÇIKÇA HEDEF ALINDI

Blinken, Japon mevkidaşı Toshimitsu Motegi ve iki ülkenin savunma bakanları yayınladıkları ortak açıklamada, Çin’in "istikrarı bozucu davranışına ve baskılarına" ve insan hakları konusunda duyulan endişelere, daha önce görülmedik bir şekilde açık açık atıflarda bulundular. Bu görüşmeyi ise QUAD olarak da bilinen Dörtlü Güvenlik Zirvesi takip etti.

ABD ile Çin, Alaska'da bir araya geldi. Görüşmenin oldukça gergin geçtiği aktarıldı: Fotoğraf Reuters

ABD, Japonya, Hindistan ve Avustralya online bir zirve gerçekleştirirken bu iki gelişme de Çin'in tepkisini çekti. 2018 tarihli ve Prof. Dr. Selçuk Esenbel'in Boğaziçi Üniversitesi-TÜSİAD Dış Politika Forumu için hazırladığı Değişen Dünya Düzeni Işığında Japonya ve Güney Kore'nin 21. Yüzyıldaki Jeopolitik Vizyonları ve Dış Politikaları adlı araştırma raporunda ABD ve Japonya ilişkisi hakkında şu ifadeler yer alıyor:

"Japonya için ABD’nin Asya kıtasındaki mevcudiyeti, bölgenin ve dünyanın refah ve istikrarına katkıda bulunmaktadır..."

Aynı raporda QUAD için ise şu sözler kullanılmış:

"Hint-Pasifik Okyanusu’nun kapsadığı bölgelerde bulunan bu dört ülke, demokrasi, bireysel hürriyetler ve hukuk kuralları içinde hareket etme gibi değerler etrafında toplanmışlar, ekonomik iş birliği ile askeri iş birliğini birleştirmeyi hedeflemişlerdir... Bu ittifak girişimi, her ne kadar açıkça söylenmese de, Çin’in son dönemde denizler üzerinde hak iddia etmek ve askeri yatırımlarını artırmak gibi hamlelerine karşı bir denetleme mekanizması olmayı amaçlamaktadır."

Editörün notu:

Özellikle Joe Biden'ın göreve gelmesinin ardından ABD dış politikası merak edilirken şu ana kadar sergilenen tabloda, "demokrasi" vurgusuyla, aslında her geçen gün daha etkin askeri ve ticari oyuncular haline gelen Rusya ve Çin'in baskıda ve yakın markajda tutulmaya çalışıldığı göze çarpıyor. Bu, Karadeniz'de de Pasifik'te de Orta Doğu'da da böyle. Yeni gelişmeleri zaman gösterecek.

Ek kaynaklar: Bloomberg, Reuters