5 soru 5 cevap | ATM'ler neden artık bol bol 10 ve 20 TL veriyor?

Son günlerde ATM'den para çektiyseniz, bolca 5 TL, 10 TL ve 20 TL gibi düşük kupürlü banknotların verildiğine şahit olmuşsunuzdur. Bunun nedeni, Merkez Bankası'nın (TCMB) 'enflasyonla mücadele kapsamında' bankalara gönderdiği bir yazı...

Yaklaşık bir ay önce gönderilen bu yazıda, nakit para ile yapılan alışverişlerin kolay ve hızlı yapılabilmesi için 5 TL, 10 TL ve 20 TL gibi düşük kupürlü banknotların yeterli dolaşımına gerek duyulduğu belirtilmişti. Çünkü dolaşımdaki 200 TL'nin adedi, düşük kupürlülerden fazla. Bankalar da bunu uygulamaya başladı. Son günlerde ATM'den 300 TL para çeken bir vatandaşa 14 tane 20 TL, 2 tane 10 TL verilmesinin altında Merkez Bankası'nın bu yazısı yatıyor. 

Bir bankadan 450 TL çekmek isteyen bir vatandaşa bankamatik 22 tane 20 TL ve 1 tane 10 TL verdi.

"İyi ama bunun enflasyonla mücadeleyle ne ilgisi var" diye düşünebilirsiniz... Haberglobal.com.tr okurları için Merkez Bankası Eski Baş Ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hakan Kara ve Bilgi Üniversitesi Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Cem Başlevent ile konuştuk.

1- ATM'lerde verilen para kupürleriyle enflasyonla mücadele arasında nasıl bir ilişki var? Para çekmek isteyen vatandaşa 200 TL'lik banknot yerine 5, 10, 20 TL'lik banknotların verilmesi enflasyonu nasıl düşürür?

Hakan Kara: Düşük kupürlu banknot kullanmanın enflasyonla mücadeleye belirgin bir katkısı olmaz. Bu düzenleme ile günlük nakit ödeme işlemlerinin daha verimli ve etkin yapılmasının amaçlandığını tahmin ediyorum.

TCMB’nin bu isteğini, enflasyonla mücadeleden ziyade banknot dağıtımının operasyonel tarafından düşünmek lazım. Şöyle ki; yüksek enflasyondan dolayı banknotların alım gücü düşüyor. Bankalar da düşük değerli banknotlardan ziyade en büyük kupüru kullanmayı daha pratik ve az maliyetli buluyor. Fakat ATM’lerde düşük kupürlu 10 TL, 20 TL gibi banknotların verilmemesi nakit ödemelerde zorluk yaratıyor çünkü sistemde bozuk para sorunu yaşanıyor. Merkez Bankası bu durumu gidermek için ATM’lerde düşük banknotların kullanılmasını sağlamaya çalışıyor. Bunun ötesinde bir anlam yüklememek gerektiğini düşünüyorum.

Merkez Bankası'nın Eksi Başekonomisti Hakan Kara

2- Bu durum çarşı pazarda satılan malların fiyatlarına etki eder mi?

Cem Başlevent: Etmez. Çünkü iki kavram arasında ilişki kurmak gerçekten zor. Ben söz konusu metinde enflasyonla mücadele kavramının sadece daha ikna edici olmak için ve üzerinde çok da düşünülmeden kullanıldığını düşünüyorum.

3- Tüketicilerin fiyat duyarlılığına etki eder mi?

Cem Başlevent: Hayır. Bankalara gönderilen bu yazıyı yaklaşık 2 ay önce basında çıkan, dolaşımdaki para içinde 100 ve 200 TL'lik banknotların payının epeyce yükseldiğine dair haberle birlikte değerlendirmekte fayda var. Normal şartlarda en yüksek değere sahip banknotun diğerlerine göre daha az sayıda basılması ve daha nadiren kullanılması gerekir.

200 TL'lik banknotun piyasaya çıktığı zamandan bu yana geçen 12 yılda, reel değerinin kabaca 60-70 liraya indiğini de düşünürsek, asıl yapılması gereken daha büyük değerli, yani 500 TL'lik, banknotun piyasaya sürülmesi. Muhtemelen muhalif çevrelerin bunu ekonomik polemiklere malzeme yapması istenmediği için yeni banknot mümkün olduğunca geciktirilmek isteniyor ve bu nedenle daha düşük değerli banknotların kullanımı teşvik edilmeye çalışılıyor.

Elektronik para transferleri ve kredi kartı kullanımı günümüzdeki kadar yaygınlaşmamış olsaydı, 500 TL'lik banknot muhtemelen yıllar önce piyasaya sürülmüş olurdu. Yüksek değerli nakit paraya olan talebin gelişen teknik olanaklarla azalmış olması, mevcut kupürlerle idare edilebilmesini sağladı.

Prof. Dr. Cem Başlevent

4- Şu an tedavülde kaç 200'lük banknot var?

 Geçen yıl 200’lük banknot sayısı 315 milyon 102 bin 176 adet idi. Toplamdaki payının ise 12.7 olduğu belirtildi.

ATM, daha sonra tekrar aynı bankamatikten para çekmek isteyen vatandaşa, 300 TL'yi 14 tane 20 TL ve 2 tane 10 TL olarak verdi. 

5- Şu an hangi kupürden kaç adet var? 

Halihazırda dolaşımdaki 200 TL'lik banknotların sayısı, 5 TL'lik banknotların sayısından fazla. Öyle ki, 50, 20, 10 ve 5 TL’lik banknotların sayısındaki artışın, 200 ve 100’lük banknotların altında kaldığı ve tedavüldeki paylarının azaldığı görülüyor.

Geçen yıl dolaşımdaki 200 liralık banknotların adedi 315.1 milyon iken, 5 TL'lik banknotların adedi 296.9 milyon idi.

Geçen yıl 100 TL’lik banknot sayısı ise 965.7 milyon idi, payı yüzde 38.9’a çıkmıştı.

Kaynak: Web Özel