4 soru 4 cevap | Merkez Bankası'nın hamlesi ne anlama geliyor? Kredi faizleri artar mı?

Merkez Bankası'ndan (TCMB) piyasadaki Türk Lirası miktarını kısarak TL'yi güçlendirmeye yönelik yeni bir sıkılaştırma adımı geldi. Resmi Gazete'de yayımlanan kararla, bankaların TCMB'de bulundurması gereken zorunlu karşılık oranları TL cinsi yükümlülüklerde 200 baz puan artırdı. TL yükümlülükler için 1 yıl ve daha uzun vadelide zorunlu karşılıklar yüzde 3'e çıkarılırken 1 yıla kadar vadelide oran yüzde 4 olarak belirlendi.

Peki zorunlu karşılıkların artırılması sıradan vatandaş için ne anlama gelir? Bu hamleyle faizler nasıl etkilenecek, TL'deki değer kaybını önlemek için sadece sıkılaştırma adımları yeterli mi, ekonomideki sorunlar yalnızca sıkı para politikasıyla düzeltilebilir mi, başka neler yapılmalı... Tüm bunları Haberglobal.com.tr okurları için Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Burak Arzova ve Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Yalçın Karatepe ile konuştuk.

Profesör Burak Arzova

1- Zorunlu karşılık nedir?

Burak Arzova: Bankaların mevduat, kredi gibi çeşitli yükümlülükleri var. Bunların karşısında Merkez Bankası'nda tutmak zorunda oldukları para miktarı var. Buna zorunlu karşılık diyoruz. Zorunlu karşılık oranı da yine Merkez Bankası'nın belirlediği bir oran. Bu aynı zamanda bir para politikası aracı olarak da kullanılıyor.

Yalçın Karatepe: Bankalar mevduat toplayan kurumlardır. Topladıkları bu mevduatların bir kısmını Merkez Bankası'nda tutma zorunlulukları var. Diyelim ki bir banka 100 TL mevduat topladı. Bu paranınn tamamını götürüp kredi olarak kullanma gibi bir iş yapamaz. Bir kısmını Merkez Bankası'na yatırmak zorunda. TCMB, elindeki bu para politikası aracını kullanarak bankaların kullanabilecekleri para miktarını değiştiriyor. Kredi hacmini etkilemeye çalışıyor.

İLGİLİ HABER

4 SORU 4 CEVAP: 128 milyar dolarlık tartışma

2- Zorunlu karşılıkların artırılması sokaktaki vatandaş için ne anlama geliyor?

Özet: Bankalar Merkez Bankası'na daha fazla TL vereceği için kredi vermek için ellerinde olan mevduat azalacak. Böylece sıradan vatandaş için krediler daha pahalanabilir.

Burak Arzova: Zorunlu karşılıkların artması, piyasadaki TL arzının kısılması demek. Örneğin, 100 TL'si varsa bankanın, yüzde 6'sını Merkez Bankası'na yatırıp, 94 TL'sini de kredi olarak kullandırabiliyor. Bu oran yüzde 8'e çıkarsa 100 TL'nin 92 TL'sini kullandırabilir. Yani Merkez Bankası zorunlu karşılıkları artırarak paranın miktarını azaltmış oluyor. Bu, şu anlamda da önemli: Merkez Bankası faiz artışı yapıyor ki TL varlıklara talep artsın. Zorunlu karşılıkları da artırarak, yapılan bu işlemle birlikte yine para toplamak için faiz artışına gitmiş gibi bir durum içine giriliyor. Yani amaç, TL için cazibe yaratılması. En önemli amaç ise, kredi maliyetlerini artırarak piyasadaki kredinin kullanım miktarını azaltmak. Çünkü Merkez Bankası piyasanın hâlâ genişlemeci politikalar etkisiyle kredi kullanmasından mutsuz. Bunun enflasyona zarar verdiğini düşünüyor. Çünkü bu bir talep enflasyonu yaratabilir. Talebi azaltmak için yapıyor bunu yani.

Profesör Yalçın Karatepe

Yalçın Karatepe: Bankaların topladığı mevduattan daha az bir kısmı kredi olarak vermelerine yol açıyor bu durum. Bankalar açısından bir maliyet unsuru haline geliyor. Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal'ın sıklıkla "Para politikasında sıkı duruşumuzu sürdüreceğiz" diyor. Bu şu demek: Parayı pahalı hale getireceğiz. Kredinin daralmasını arzuluyoruz ki enflasyon düşsün. Zorunlu karşılıkları artırarak bir anlamda cüzi de olsa kredi işini pahalı hale getirme çabası var. Aktif rasyo üzerinden ne pahasına olursa olsun kredi verme yarışına girilmişti. Zorunlu karşılıklar politik anlamda bunu yavaşlatmaya yarayan bir araç.

3- Faizleri nasıl etkiler?

Burak Arzova: Faiz oranları da ister istemez artacak. Mevduata verilen faiz küçük de olsa artacaktır.

Yalçın Karatepe: Faizleri artırıcı bir etkisi kısıtlı da olsa olur. Faiz artışının doğrudan yapılması kadar keskin değil tabii. Ama neticede faizler üzerinde ekstra bir yük getirecektir çünkü maliyet getirecektir.

4- Yeterli bir adım mı, güçlü TL için başka neler yapılmalı?

Burak Arzova: Aslında ekonomiye yalnızca para politikası yönüyle bakmamak lazım. Bir de maliye politikası ayağı var bu işin. Para politikası anlamında atılan adımların tamamı olumlu. Ama bu adımlar maliye politkalarıyla desteklenmezse çok başarılı olmayabilir. Şu an maliye politikasının desteklenmesi gereken bir dönemdeyiz. İşyerleri, birçok esnaf kapalı. İşlerine gidemiyorlar. Maliye politikalarıyla destek verilmeli kapalı olan yerlere. Çünkü para politikalarıyla yürünebilecek yerlerin sınırına geldik. Desteklenmesi lazım. Kalıcı olarak enflasyonla mücadele edildiğini tam anlamıyla gösterilmesi gerekiyor. Mesela kamunun yaptığı zamlar bunun tam tersiydi. Çok yüksek zamlar vardı. Diğer taraftan da siyaseten daha farklı politikalara ihtiyaç duyuluyor. Mesela demokratikleşme hareketinden bahsediliyordu, o şimdi konuşulmamaya başlandı. Reform konusu da aynı şekilde... Bunlarla genişletilmezse, para politikasıyla gidilecek yollar sınırlı.

Yalçın Karatepe: Tabii yeterli değil. Hızlı faiz artışlarıyla dövizin hareketi yavaşlatıldı. Dolar kuru 8.5 seviyelerinden 6.90'lara kadar indi. Şimdi 7.10-7.12 seviyelerinde hareket ediyor. Ancak Türkiye'nin tek derdi kur değil. Para politikası yurtdışından Türkiye'ye döviz girişi sağladı. Sıcak para olarak adlandırılan giriş oldu. Fakat bu da son birkaç haftadır düşmeye başladı. Büyük olasılıkla Merkez Bankası'nın bir sonraki faiz artırımını da yapması yönünde bir baskı oluşabilir. Ancak dediğim gibi Türkiye'nin sorunları sadece para politikasıyla değiştirilebilecek, faizi artırarak çözülecek seviyeyi geçti. Döviz kuru yükseldiği dönemde yapısal reformlardan sıkça bahsediliyordu. Kurlar düştükten sonra bu talep geri plana atılmış gibi duruyor. 

Kaynak: Web Özel