Zenginler yarışıyor... Sovyetler Birliği'nin yıkılışı uzay turizmini nasıl doğurdu?

Şu sıralar batılı milyarderler uzay yarışında birbirleri ile mücadele ediyor. Fakat sanılanın aksine uzaya gitmek için başlayan bu yarışın kaynağı ABD değil Sovyetler sonrası Rusya.

Perestroyka döneminden sonra Sovyetler Birliği’nin yıkılmasıyla birlikte dünyadaki en gelişmiş uzay çalışmalarından birini yapan Rusya’da büyük bir kaynak sıkıntısı ortaya çıkmaya başladı. Yeni kurulan Rusya Federasyonu’nun uzay programını nasıl ve hangi kaynaklar ile besleyeceği merak ediliyordu.

ABD’li iş insanı Dennis Tito 30 Nisan 2001 tarihinde 20 milyon dolara yakın bir para ödeyerek bir Rus roketi ile Uluslararası Uzay İstasyonu’na (ISS) gitmişti. Kendine ait bir roket şirketi olmayan Tito bu seyahat için Rusya’nın NASA’sı olan Roscosmos ile çalışmıştı. Soyuz roketi Kazakistan’dan havalanmıştı.

Dennis Tito geçen hafta yaptığı açıklamada uzaya gitmek için kendisine ilhamı 1961’de Sovyetlerin uzay yarışında ABD’ye en büyük golü olan Yuri Gagarin’in uzaya çıkmasının verdiğini söylemişti.

Jeff Bezos ve Blue Origin ekibi/Fotoğraf: Reuters

'AMERİKALILAR İÇİN PARA DEĞİL'

NASA yıllardır uzayın ticari seyahatler için kullanılmasını eleştiriyor. Bu yüzden Tito bu seyahati için Ruslar ile çalıştı.

Uzaya çıkmadan önce Amerikan gazetelerine konuşan Dennis Tito, “Amerikalıların paraya ihtiyacı yok. NASA’ya gidip uzaya çıkmak için 20 milyon dolar önerseniz bu onlar için kovada bir damla su olur. Fakat 20 milyon dolar Rusların uzay programı için çok para demek neredeyse yıllık bütçelerinin yedide biri” değerlendirmesinde bulunmuştu.

Jeff Bezos yer küreden 66 mil uzaklaşırken Tito 250 mil uzaklaşmıştı.

Tito parasını kendi cebinden ödeyerek uzaya giden ilk insan olsa da uzaya çıkan ilk sivil değil. Sovyetler Birliği döneminde Japon gazeteci Toyohiro Akiyama, Mir uzay istasyonuna seyahat etmişti. Bu seyahat için gazetecinin çalıştığı TBS televizyonu 12 milyon dolar ödemeyi kabul etmişti.

Soyuz roketi uzaya havalanırken sponsorlar roketin her tarafına reklam vermiş, diş macunundan bebek bezine kadar pek çok ürünün logoları ile roket donatılmıştı.

Tito’nun uzaya gidişi ise zengin birinin sadece canı istediği için uzaya çıkabileceğinin kanıtı olmuştu. Dönemin NASA direktörü Daniel Goldin, “Uzay egolarınızı tatmin edeceğiniz bir yer değil” demişti.

Masraflarını kendi ödeyerek uzaya çıkan ilk kişi Dennis Tito/Fotoğraf: Reuters

ABD RUS BİLETLERİNİ SATIN ALDI

Rusya’nın ticari uzay uçuşları 2009 yılından beri yapılmıyor. Bunun sebeplerinden biri ise NASA’nın Rus roketlerindeki koltukları kendi shuttle programı bittikten sonra Uluslararası Uzay İstasyonu seyahatleri için satın alması.  

Roscosmos’un direktörü Dmitry Rogozin Branson’un seyahatinden sonra Twitter üzerinden yaptığı açıklamada seyahatin tarihi olduğunu fakat uzun bir mesafe kat edilmediğini söyledi. Roscosmos 2023 yılında bir uzay turistini kapsülün içinden çıkartıp uzayda yürütmeyi planlıyor.

NASA da geçmişteki tutumunu gevşetmiş gibi. 2019 yılında Uluslararası Uzay İstasyonu’nu ticari ziyaretlere açmak için çalışmalar yapılmıştı. Uluslararası Uzay İstasyonu’nun gecelik ücretinin 35 bin dolar olması bekleniyor, seyahat ücretinin ise yolcu başına 50 milyon dolar civarında olacak.

BİZ NE YAPIYORUZ?

Türkiye’de uzun yıllardır ara ara uzay seyahati gündeme geliyor. Uzayda uydu sahibi olan 30 ülkeden biri olan Türkiye’nin şu an 3’ü Türksat, 3’ü Göktürk olmak üzere aktif 6 uydusu var.

İlk uydumuz TÜRKSAT 1 A fırlatıldıktan 12 dakika 12 saniye sonra okyanusa düşmüştü. Bu yıl Türkiye Milli Uzay Programı’nı açıkladı. Bu programa göre 10 yıl içinde gerçekleştirilmesi gereken 10 hedef var. Bu hedefler arasında 2023'te Ay'a roket göndermek, uzaya ilk Türk astronotu çıkarmak gönüllüler içerisinden uzaya gidecek birini seçmek gibi unsurlar var.

Henüz hiçbir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı uzaya çıkmasa da 11 Ağustos 1962 tarihinde Çuvaş Türkü Sovyet kozmonot Andrian Nikolaev, Vostok-3 isimli uzay kapsülünde tek başına uzaya çıkmıştı. 

HALİL KAYIKÇI MESELESİ

2016 yılında 23 yaşındaki üniversite öğrencisi Halil Kayıkçı'nın 'uzaya gidecek ilk Türk' olacağına ilişkin haberler medyada yer almaya başlamıştı. Kayıkçı bir deodorant firmasının çekilişine katılmış ardından 4 günlük eğitimi başarıyla tamamlayarak uzaya çıkmaya hak kazanmıştı. Ancak Kayıkçı'yı uzaya götürecek şirketin batması sonucu fırlatma ertelendi ve genç adam uzaya gidemedi. 

Kaynaklar: Washington Post, AA, Shift Delete