Virüse inanmayan bir ülke: Afganistan

Derleme: Haberglobal.com.tr

Koronavirüs dünyanın her yerinde binlerce can almaya devam ediyor. Salgının kontrol altına alınmasının tek bilimsel yolu ise aşılar. Refah seviyesi yüksek ülkeler aşı depolarını doldururken aşıya ulaşma şansı çok düşük olan ülkeler ise ne yapacaklarını kara kara düşünüyor.

Bu ülkeler arasında en zor durumda olanlardan biri ise Afganistan. Afganistan COAX programı kapsamında ülkeye yapılan 500 bin dozluk aşıyı önümüzdeki günlerde uygulamaya başlayacak fakat ülkede pek çok insan virüsün varlığına inanmıyor.

Pek çok insan sokakta, camilerde, parklarda maskesiz geziyor.

Aşı olmanın gerekliliğini kabul eden insanlar ise 38 milyonluk nüfusa sahip ülkede aşı sıralarının gelmesinin imkânsız olduğunu, aşıları önce politikacılar ile arası iyi olan zenginlerin olacağını düşünüyor.  

Afganistan'da güvenlik güçleri aşılanmaya başlandı. Fotoğraf: Reuters

'AĞZINI BURNUNU KAPAYAN İNSANLARA GÜLESİM GELİYOR'

Virüsün varlığına inanmayan ve Kandahar bölgesinde yaşayan 30 yaşındaki bir taksi şoförü, “Virüse inanmıyorum. Covid’den dolayı ağzını burnunu kapayan insanlar gördüğüm zaman gülesim geliyor” ifadelerini kullanıyor.

Virüsün gerçek olduğunu düşünen Afganlar aşılanmak istese de bu biraz zor. Aktivist Jan Gurbazwal, “Afganistan’da yolsuzluk çok yaygındır. Yiyecek yardımları bile çalınır” ifadesini kullanıyor.

Geçen günlerde bir Covid hastanesinde 25 olan yatak kapasitesini 50 gösteren hastane yöneticilerinin devleti dolandırdığı ortaya çıkmış ve bu olay ülkede gündem olmuştu.

TALİBAN'IN KONTROLÜNDEKİ BÖLGELER...

Aşılamada yaşanacak en büyük sıkıntılardan biri sağlık ekiplerinin Afganistan’ın ücra köşelerine erişemeyecek olma ihtimali. Ülkenin büyük bir kırsal kesiminde doğru düzgün yol bulunmazken, bu bölgelerin önemli bir kısmı da Taliban örgütünün kontrolünde.

Sağlık Bakanlığı danışmanı Doktor Osman Tahiri köylere sağlık hizmeti götürülemediği için 2020 yılında çocuk felci sayılarında artış olduğunu söylüyor. Tahiri, “2019 yılında 29 vaka varken 2020 yılında bu sayı 56’ya çıktı" diyor.

Halkın büyük bir çoğunluğu virüsün varlığını inkâr etse de Taliban, hükümet kontrolündeki kliniklerde aşı yapılmasına izin vereceğini duyurdu.

Pek çok Afgan vatandaşı virüsün varlığına inanmıyor. Fotoğraf: Reuters

MAYIS AYINA KADAR ÜLKENİN YARISINDAN FAZLASI

Resmi kaynaklara göre, Afganistan’ın 20 milyon doz aşı depolama kapasitesi var ama ülkede salgın kontrolden çıkmış durumda. Bugüne kadar resmi olarak 55 bin vaka tespit edildi ve Covid kaynaklı ölüm sayısı 2500 olarak kayıtlara geçti. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) açıklamasına göre, salgının yayılma hızı böyle devam ederse Mayıs ayına kadar Afganistan’ın yarısından fazlası enfekte olabilir. Geçen yıl sonbahara dek bu rakam 10 milyon seviyesindeydi.

Ahmet Şah Amadi isimli bir vatandaş aşı olmaya gerek olmadığını söyleyerek, “Aşı olmaya gerek yok, Allah’a inanmayanlar virüsten korkuyorlar” ifadelerini kullandı. Başlı başına bu söz bile Afganistan’ın Covid-19 ile mücadelesindeki zorlukları ortaya koyuyor…

VİRÜSÜ NEDEN İNKÂR EDİYOR OLABİLİRLER?

Afganistan'da yaşanan durum özelinde bahsedecek olursak virüsü inkar etmenin arkasında kompo teorileri ve büyük bir cehalet var.

Cambridge Üniversitesi’nden Dr. Sander van der Linden, korku ve belirsizlik hislerini kaşıyan bu teorilere karşı bu iki duyguya sahip insanların daha duyarlı olabileceğini ifade ediyor. Peki komplo teorileriyle nasıl başa çıkacağız? Bir komplo teorisine bakarken nelere dikkat etmemiz gerek? The Guardian 5 maddede komplo teorilerine nasıl bakılacağını gösterdi.

1. Görünmez bir ejderhayı avlamak:

Astrofizikçi ve yazar Carl Sagan’ın unutulmaz metaforu şöyle: Sagan, bir ziyaretçisini ejderhasını göstermek için garajına götürür. Kapı açıldığında boş garajı gören misafir hayal kırıklığına uğrasa da Sagan, ejderhanın görünmez olduğunu öne sürer. Bunun üzerine misafir yere ejderhanın ayak izlerini belirlemek için un döker. Bu nafile çabanın ardından Sagan görünmez ejderhasının havada durduğunu söyler. Misafir bu kez ısıyı tespit eden termal kamera kullanıp yine bir şey göremeyince Sagan uçan görünmez ejderhasının alevsiz bir uçan görünmez ejderha olduğu cevabıyla gelir. Sözün özü bu güzel anekdot gösteriyor ki böylesi iddiaların varlığını da yokluğunu da ispatlamak mümkün değil. İddia sahibi mutlaka ispatlanamayacak bir argüman sunacaktır.

İLGİLİ HABER

"Aşı karşıtı kampanyalar suç, cezası olmalı"

2. Çakma uzmanlar:

Birleşik Krallık’ta pandemi döneminde rastlanan bu fenomenin iki çarpıcı isminden uzman olarak videolar paylaşan Barrie Trower’ın bir ortaokul öğretmeni olduğu ortaya çıktı. Karantina karşıtı eylemlerde boy gösteren ve ünlenen Piers Corbyn’in öne sunduğu raporların kaynağı olan Centre for Research on Globalisation’ın ise 9 Eylül hakkında komplo teorilerini fonlayan bir isim tarafından fonlandığı tespit edildi.

3. Zamanlaması manidar:

“ABD’de hit olan ‘The Masked Singer’ (Maskeli Şarkıcı) adlı yarışma programı Ocak 2019’da çıkmıştı… Zamanlaması manidar. 5G’nin elektromanyetik dalgaları hastalığa sebep oluyor. Baby Yoda da 2019’un sonuna doğru vizyona girmişti…”

Bunlar çok ciddi teoriler veya görüşler değil elbette ancak aşı vurulan çocukların otizme yakalanma oranının daha fazla olduğunu öne sürenler var. Yapılan araştırmalara göre otizm 2 yaşında daha görülebilir oluyor ve bu dönem çocuğun aşılarının yapıldığı döneme denk geliyor. Pek çok çalışma da bunun sadece bir tesadüf olduğunu vurguluyor ve aşı vurulan çocuklarda vurulmayanlara nazaran otizmin daha yaygın olduğunu gösterecek hiçbir verinin olmadığının altını çiziyor.

4. Yanlış kıyaslama veya elmalar, armutlar…:

Sokağa çıkma yasakları ve alınan sert tedbirleri eleştirirken “Yılda trafik kazalarından binlerce insan ölüyor. Bunları önlemek için ülkeyi kapatıyor muyuz…” gibi bir argüman tespit edilmesi en kolay zırvalardan. Zira trafik kazaları bulaşıcı değil. Bilimin inkar edilmesi üzerine çalışmalar yapan Prof. John Cook, “Karşılaştırılan iki şeyin aralarındaki farklara bakın. Bu farklar sonuca etki edecek şekilde önemliyse, ilişki yanlış kurulmuş demektir” diyor.

İLGİLİ HABER

Facebook aşı karşıtı reklamları yasaklıyor

5. Konu kapatan klişeler:

Son madde de bu. “İstatistiklerle ve verilerle istediğin sonucu gösterebilirsin” diyerek konuyu kapatmaya çalışanlara sükunetinizi koruyarak bir sonraki seansta yine uzman görüşlerini aktarmayı, bilimsel verilerle yaklaşmayı denemelisiniz. Van der Linden’in tavsiyesi bu yönde.

Yukarıdaki makalede yer alan bilgilerin önemli bir bölümü The New York Times'ta David Zucchino ve Najim Rahim imzasıyla yayımlanan 'Where a Vaccination Campaign Faces Skepticism, War and Corruption' (Aşı kampanyasının şüphecilik, savaş ve yolsuzlukla yüzleştiği yer) isimli çalışmadan alınmıştır.