Vietnam'da işçi isyanı küresel krizi ateşledi: 'Üç katını verseniz çalışmam'

Thu Trang, 2019'da Ho Chi Minh City'ye taşındığında fabrikada bir iş bulabildiği için çok şanslı hissediyordu. Sekiz saat çalışıyor maaşını ve mesailerini hiç aksamadan alıyor ve onun için daha da önemlisi, tarlada çalışırken kazandığının neredeyse üç katını kazanıyordu.

Bu pembe tablo, Trang ve yüz binlercesi için, 2021 yazının ardından tamamen değişti. Bu değişimin sebebi pandemi. Vietnam, salgının başından bu yaza kadar dünyada parmakla gösterilen bir başarı öyküsü yazmıştı. Çok sıkı sınır denetimleri ülkeyi bu yaza kadar başarıyla taşıdı.

Mayıs 2021'de Ho Chi Minh City'deki bir kilisede gerçekleştirilen kalabalık toplu ayinde kimsenin maske takmadığı ortaya çıktı ve bu skandal, şehirdeki vaka patlamasının sebebi haline geldi. Delta varyantı Vietnam'ı ve özellikle Ho Chi Minh City'yi vurdu.

ÜRETİM DURUNCA...

Vaka patlamasıyla birlikte Thu Trang'in çalıştığı ve Adidas, Converse ve New Balance'a ayakkabı üreten fabrikada üretim durdu. Trang ve iş arkadaşları üç ay boyunca küçük apartman dairelerine tıkıldı. Burada pirinç ve soya sosu yiyerek hayatta kaldılar. Ekim ayında küresel tedarik zincirindeki sıkıntıların iyice krize dönüşmesiyle Vietnam da gevşemeye gitme durumunda kaldı.

Kısıtlamalar esnetildiğinde devletin ve işverenlerin beklemediği bir durum ortaya çıktı. Thu Trang ve onun gibi umutlarla geldiği Ho Chi Minh City'de kabus gibi günler geçiren binlercesi memleketlerine döndü. Geri dönmeyi de düşünmüyorlar.

ABD'de de işverenlerin eleman bulmakta zorlandıkları yoğun bir şekilde gündeme gelmişti ancak orada durum şöyleydi: Yapılan devlet yardımları bazı vatandaşları, hizmet sektörünün zorlu işlerinde çalışmaktan adeta kurtarmıştı!

Burada ise durum çok daha farklı... Devlet yüz binlerce fabrika çalışanına üretim durduğu dönemde yeterli desteği veremedi. Hatta işçiler çok zor durumlarda kaldı ve uzmanlara göre bu işçilerin ipleri koparmasına neden oldu.

'İKİ-ÜÇ KATINI VERSELER DÖNMEM...'

Örneğin müdürü Thu Trang'e normalde aldığından çok daha yüksek bir maaş vermeyi taahhüt etse de o, teklifi dinlemedi bile:

"Şirket maaşlarımızı iki katına, üç katına çıkarsa bile dönmeyeceğim. Ho Chi Minh City bir zamanlar geleceğimizi aradığımız bir yerdi ama burası artık güvenli değil."

Halbuki ülke o kadar başarılıydı ki, geçen yıl yüzde 2.9 ile Asya'daki en yüksek ekonomik büyümeye ulaşmıştı. Şimdi ise işçiler fabrikalardan kaçıyor, yöneticiler onları geri almak için mücadele ediyor ve ekonomistler üretimde tam bir toparlanmanın gelecek yıla kadar olmayacağını tahmin ediyor.

ABD'deki perakendecilerden bazıları krizi hafifletmek için Çin'deki tedarikçilerle çalışmaya başladı bile...

ADETA FABRİKADA HAPSOLDULAR!

Trang gibi binlercesini bu şekilde kaçıran krizin şoke eden bir boyutu daha vardı. Ho Chi Minh City ve Binh Duong'da yetkililer, vakaların arttığı yaz aylarında şehirleri kapatırken işçileri de fabrikalara adeta hapsetti. Yeni modele göre işçiler fabrikada çalışacak, burada yemek yiyecek ayrıca aynı tesis içinde kalacaktı.

Fabrika yöneticileri, depolara ve otoparklara tıka basa dolan işçilerine çadır ve tuvalet sağlamak için uğraştı. Yerel basın, birkaç fabrikada yüzlerce işçinin enfekte olduğunu ortaya çıkardı. Birçok işletme, işçilerinin barınma maliyetlerini karşılayamayacakları için üretimi durdurdu ve aniden binlerce işçi işsiz kaldı.

Vietnam'daki işçi eğilimlerini araştıran İstihdam İlişkileri Araştırma Merkezi Direktörü Do Quynh Chi, eylül ayının son haftasında görüştüğü 300 işçinin yüzde 60'ının memleketine dönme kararı aldığını söylüyor:

Çin'den sonra dünyanın en büyük ikinci giyim ve ayakkabı tedarikçisi haline gelen Vietnam'da görece istikrarlı hükümet, düşük maliyetler ve becerileriyle tanınan işçiler uluslararası markaların Vietnam'a akın etmesine neden olmuştu.

1.3 MİLYON İŞÇİ DÖNDÜ!

Hükümet verilerine göre Temmuz-Eylül 2021 arasında yaklaşık 1.3 milyon işçi memleketine döndü. Ekim ayında bu sayıya raporlara göre yüz binlercesi eklendi.

Ayakkabı fabrikalarının yüzde 80'i Güney Vietnam'da bulunan Nike, eylül ayında üretimde 10 haftalık kayıp yaşadığını açıkladı ve 2022 ciro tahminini düşürdü.

Bir başka örnek olan 25 yaşındaki Nguyen Huyen Trang ise eşiyle birlikte aşıları tam olmasına rağmen kesinlikle geri dönmeyeceğini söylüyor.

metin.aktasoglu@haberglobal.com.tr

*Haberdeki bilgilerin büyük bir kısmı The New York Times'ta yayınlanan "As Holidays Near, Bosses Try to Coax Vietnam’s Workers Back to Factories" başlıklı makaleden derlenmiştir.

Kaynak: Web Özel